تحلیل یک رسانه خارجی از رزمایش پیامبر اعظم(بی بی سی)

هدفها و کاربرد ابزارهای مورد استفاده در 'رزمایش پیامبر اعظم 2'

رضا تقی زاده کارشناس مسایل ایران -- اسکاتلند     در نخستین روز رزمایش دهها فروند موشک از انواع مختلف از جمله موشک شهاب 3 پرتاب شده است مانور نظامی ده روزه ایران که با نام "پیامبر اعظم-2" در فاصله زمانی کوتاهی پس از انجام مانور دریایی آمریکا و پاره ای از متحدان آن در آبهای نزدیک به سواحل ایران انجام شده بود در این هفته پایان یافت. در آغاز برگزاری مانور که بنظر می رسید تصمیم به انجام آن با سرعت اتخاذ شده است یحیی رحیم صفوی، فرمانده سپاه پاسداران ایران، از مانور دریایی آمریکا با هدف رهگیری کشتی های مشکوک به حمل سلاحهای غیر مجاز به مقصد بنادر خلیج فارس انجام شده بود بعنوان تلاشی سیاسی-تبلیغاتی یاد کرد و آنرا فاقد ارزشهای نظامی نامید. در عین حال بسیاری از ناظران مسائل ایران مانور پیامبر 2 را پاسخی به مانور امریکا نامیدند. طی اولین روز برگزاری مانور نظامی ایران که مهمترین بخش این تمرین نظامی نیز بشمار می رفت تعدادی از موشکهای برد کوتاه و برد متوسط ایران مورد استفاده تمرینی قرار گرفت. لازم به یادآوری است که طی مانور دریایی آمریکا حتی یک گلوله هم شلیک نشد و هدف اصلی مانور توقف و بازرسی کشتیهای مشکوک (بدون استفاده از گلوله) عنوان شده بود. این درحالی است که نمایش صحنه پرتاب همزمان چند موشک در مانور "پیامبر اعظم 2" در تلویزیونهای ایران و پوشش خیری گسترده آن حاکی ازدر نظر داشتن هدفهای تبلیغاتی نزد برگذار کنندگان مانور در کنار فرصت انجام یک تمرین نظامی بود . این سومین تمرین نظامی ایران طی سال جاری محسوب می شد و با توجه به شرایط متشنجی که پیرامون برنامه هسته ای ایران در منطقه ایجاد شده و نگرانی هایی که در داخل ایران به همین دلیل احساس می شود، مانور اخیر می باید ضمن کمک به افزیش روحیه داخلی آمادگی رزمی و ظرفیت پاسخ متقابل ایران را بعنوان عامل باز دارنده در برابر نیروهای مهاجم فرضی، بنمایش بگذارد. با تکیه ایران به واحد های موشکی بجای هواپیما برای تامین دفاع هوایی و پیچیدگی و هزینه کمتری که تولید آنها نیازمند است، برنامه توسعه موشکی ایران بخصوص در سالهای بعد از جنگ با جدیت بیشتری پی گیری شد در این مانور تاکید بیشتر بر ظرفیتهای تهاجمی ابزارهای بکار گرفته شده بود و به همین دلیل در ابتدای برگزاری آن مسئولین نظامی ایران یادآور شدند که کشورهای منطقه نباید از برگزاری آن احساس خطر کرده و بر عکس می باید با تکیه بر ابن ظرفیتهای دفاعی و درک خطرهای مشترک امنیت منطقه در کنار ایران احساس آرامش بیشتری کنند. پیش از انقلاب اسلامی ایران (1357) مسئولیت دفاع از حدود داخلی و تاسیسات و شهرها بعهده نیروی هوایی واگذار شده بود و بنابر تئوری دفاع پیش هنگام و متحرک، دولت وقت علاوه بر چند اسکادران هواپیماهای فانتوم اف 4 که وظیفه رهگیری هوایی را عهده دار بودند، چندین فروند هواپیمای جنگنده "اف 14" موسوم به "تام کت" که دارای قابلیتهای رهگیری با سقف پرواز بالا و مجهز به موشک هوا به هوای "فونیکس" بودند را نیز بمنظور تقویت ظرفیت رهگیری و دفاع زود هنگام از آمریکا خریداری و در ساختار نیروی هوایی ایران بکار گرفته بود. تعدادی از این جنگنده های اف 14 با استفاده از قابلیتهای فوق مدرن رهگیری و موشکی خود در طول جنگ عراق با ایران عامل عمده سرنگونی تعداد قابل ملاحظه ای از هواپیماههای مهاجم عراقی شدند. این هواپیما در آن زمان تنها در اختیار آمریکا و متحدین بسیار نزدیک آن از جمله نیروهای مسلح ایران قرار داشت و در ردیف اسرار نظامی آمریکا بشمار می رفت. در طول دوران جنگ قطعات این جنگندها برای قابل پرواز نگه داشتن تعدای از آنها مورد استفاده قرار گرفت و در برخی از موارد این قطعات بخصوص پس از جنگ "مشابه سازی" شد. گفته می شود در هواپیماهای ساخت ایران که در مانور قبلی ایران موسوم به" ضربت ذوالفقار" به نمایش گذاشته شد، از این قطعات مشابه سازی شده استفاده شده است. پیش از آن ایران با ترکیب قطعات و استفاده از مدل مادر هواپیماهای جت اف 5 آمریکا مبادرت به باز ساخت هواپیمای موسوم به آذرخش کرده بود. امور مربوط به باز ساخت این هواپیما مطابق گزارشهای رسمی در دانشگاه هوانوردی مالک اشتر انجام گرفته است. از این نوع هواپیما تاکنون 4 فروند آماده پرواز شده است، که گفته می شود بیشتر در امور آموزشی از آنهاد استفاده می شود. با توجه به بضاعتهای محدود صنعتی ایران که در هر حال فراتر از بضاعتهای سایر کشورهای در حال توسعه نیست، انتظار طراحی و تولید هواپیماهای جت جنگنده مدرن، خارج از قابلیتهای تکنولوژیکی ایران بشمار می رود چنانکه در تولید محصول صنعتی کمتر پیچیده ای نظیر خودرو سواری نیز علی رغم چهل سال تجربه مونتاژ و تولید، ایران همچنان نیازمند طراحی و دریافت قطعات وارداتی است. تحریمهای نظامی و تغییر دکترین بعد از انقلاب و در نتیجه اعمال تحریم علیه ایران توسط آمریکا و همپیمانان آن کشور، ایران از دریافت ابزارهای نظامی غربی محروم ماند. بعد از آغاز جنگ نیز بازارهای خرید عمده نظامی ایران به کره شمالی چین و روسیه محدود شد. اگرچه خریدهای کم اهمیت تری از سایر کشورهای اروپای شرقی و آسیا ادامه یافت. در طول جنگ و تدریجآ بعد از پایان جنگ با عراق، پوشش دفاعی ایران علیه هجوم هوایی از خارج (دشمن) بر عهده ابزارهای مستقر در زمین و ثابت قرار گرفت و در نتیجه ابزارهای مورد نیاز از هواپیمای رهگیر به سیستمهای موشکی تغییر یافت. این تغییر با توجه به تحریمهای نظامی غرب، هزینه سنگین خرید و نگهداری هواپیماهای جنگنده مدرن در کنار بظاعتهای محدود تولیدی در داخل، شاید قابل دسترسی ترین گزینه ممکن بنظر می رسید. با تکیه ایران به واحد های موشکی بجای هواپیما برای تامین دفاع هوایی و پیچیدگی و هزینه کمتری که تولید آنها نیازمند است، برنامه توسعه موشکی ایران بخصوص در سالهای بعد از جنگ با جدیت بیشتری پی گیری شد. در ادامه توسعه برنامه های موشکی در ایران تدریجآ زمینه های لازم برای تولید انواع ابزارهای پرتابی در داخل فراهم آمد. موشکهای میان برد ایران موسوم به "شهاب 3" که گفته می شود قابلیت حمل کلاهک هسته ای را دارد در زمره توان باز دارنده ایران بشمار می روند. توان موشکی ایران طی مانور اخیر ایران بر اساس گزارش خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا) و دیگر خبرگزاریهای داخلی موشکهای "فتح 110"، "تندر 69"، "نور"، "کوثر" و "نصر" مورد استفاده قرار گرفتند. سه نوع موشکهای اول از نوع برد کوتاه و ضد کشتی محسوب می شوند. با توجه به باریکی آبراه خلیج فارس بخصوص در تنگه هرمز که از حدود ایران تا مرزهای جنوبی آن تنها بیش از چندین کیلومتر نیست، موشکهای "نور" و "کوثر" قادر به رسیدن به هر هدفی در هر نقطه از آبهای خلیج فارس خواهند بود. موشکهای "تندر" و "فتح "دارای برد 150 تا 200 کیلومتر بوده و از سوخت جامد استفاده می کنند. عملیاتی ساختن و استفاده از موشکهای سوخت جامد ساده تر و بسیار سریعتر از موشکهای با سوخت مایع صورت می گیرد. تنگه هرمز هر روز محل عبور 20% از مجموع نفت خام تولیدی دنیا است. موشکهای ضد هوایی ایران موسوم به "میثاق 1 و 2"، "صیاد 1" و "شهاب ثاقب" اند. موشکهای ضد تانک ایران موسوم به "صاعقه و "رعد" اند و اژدرهای ایران موسوم به "حوت" اند که در مانور اخیر ایران نیز مورد استفاده قرار گرفتند. موشکهای برد کوتاه ایران که از آن با هدفهای مشابه توپخانه نیز استفاده می شود از روی سیستم قدیمی موشکی روسها موسوم به "کاتیوشا" ساخته می شوند. مدلهای مختلف این موشکها را در ایران "فجر 2 و 3 و5 "و "عقاب" می نامند. موشکهای با اهمیت تر ایران موشکهای بالستیک "شهاب" اند که دو نمونه آنها در مانور اخیر مورد استفاده قرار گرفت. ایران علی رغم چند تجربه ناموفق آزمایش موشکهای "شهاب 3" در گذشته، منجمله در اولین مانور نظامی امسال ایران که طی آن ازمایش "شهاب 3" تنها با موفقیت نسبی روبرو شد، همچنان به تکمیل تولید و بهبود سوخت و دقت هدفگیری و افزایش برد این نوع موشک ادامه می دهد. گفته می شود که ایران در این راه به موفقیتهای قابل ملاحظه ای دست یافته است. بر اساس گزارشها ایران دارای شش تیپ عملیاتی موشک "شهاب 3" است که درداخل سپاه پاسداران است. موشکهای "شهاب 3" با کمک اولیه کره شمالی و با الگو گرفتن از موشکهای موسوم به "نودونگ" تولید شد. نمونه مشابه این موشک که در پاکستان ساخته می شود به نام "غوری" معروف است. این موشک می تواند هدفهائی در شعاع 1200 کیلومتر را هدف قرار دهد. موشک یاد شده قادر به حمل کلاهک انفجاری آنطور که گفته می شود به وزن تا 1000 کیلو گرم است. اولین نمونه این موشک در ایران در سال 1998 مورد آزمایش قرار گرفت و آقای هاشمی رفسنجانی در سال 2004 اعلام کرد که برد موشک یاد شده به 2000 کیلومتر رسیده است؛ که با این وصف اسراییل براحتی در برد این موشک قرار می گیرد. دولت اسرائیل که خود را در برد موشکهای ایران می بیند با کمک مالی آمریکا از چند سال پیش مبادرت به تولید سیستم دفاع موشکی خاص خود کرده است. گفته می شود که کمک آمریکا در این خصوص به 1.5 میلیارد دلار بالغ شده است. این سیستم موشکی ضد موشک مطابق اظهارات مقامات اسرائیلی، قادر به هدف قرار دادن موشکهای بالستیک مهاجم با هر نوع کلاهک انفجاری، قبل از رسیدن به حدود مرزی اسرائیل است. آخرین آزمایش این موشک در دسامبر سال 2005 صورت گرفت. طی مانور اخیر ایران موشک "شهاب 2" نیز پرتاب شد. مطابق اظهارات رسمی ایران کلاهک انفجاری این موشک "بمب خوشه ای" بود. بمب خوشه ای که اولین بار توسط آلمان و در جریان جنگ دوم جهانی مورد استفاده قرار گرفت بعد ها توسط آمریکا تکمیل شد و در جنگ ویتنام در دهه 60 مورد استفاده وسیع قرار گرفت و از این لحاظ اعتراضهای زیادی را بر انگیخت. این بمب معمولا در شکم خود بمبها و یا قطعات کوچکتری را حمل می کند که پس از انفجار در سطح وسیعتری پخش خواهند شد. ممکن است تاکید دولت ایران به آزمایش این بمب بمنظور افزایش هشدار های بازدارانده و عواقب استفاده از آن و همچنین تاکید بر استفاده آنها علیه مکانهای جمعی نظامی صورت گرفته باشد. موشکهای "اسکاد بی و سی" نیز که در مانور "پیامبر اعظم 2" مورد استفاده قرار گرفتند در داخل ایران تولید شده و به ترتیب دارای برد 200 و 300 کیلومترند. نمونه های اصلاح شده این موشکها با کلاهک کوچکتر قادر به پرواز تا 500 کیلومتر هم خواهند بود. توپهای خود کششی از جمله سلاحهای دیگری که در مانور اخیر ایران مورد استفاده قرار گرفت توپهای خود کششی بود که ایران برای اولین بار تولید و استفاده از آن را اعلام می داشت. پیش از این در سپتامبر سال 2002 خبرگزاری جمهوری اسلامی رسما افتتاح سه مرکز تولید موشک "فتح 110"، صنایع هوا فضائی و تولید موشکهای ساحل به دریا را اعلام داشته بود. صنایع موشکی ایران در نقاط مختلف کشور پراکنده اند. سایر مراکز تولید و تحقیق موشکی ایران در صنایع هوا فضائی، مرکز موشکی سلطنت آباد، مرکز موشکی ونک، صنایع موشکی پارچین، کارخانه مستقر در پایگاه باقری، واحد تولیدی مستقر در پایگاه باکری تبریز، صنایع موشکی باکری، کارخانه موشکی همت، صنایع موشکی یاغ شیان (المهدی)، مجموعه صنعتی شاه آباد، مجموعه کرج، مرکز تحقیقات باقر العلما و سایر نقاط قرار دارند. در ادامه انجام رزمایش پیامبر اعظم 2 ، فرمانده سپاه پاسداران ایران طی گفتگو با شبکه تلویزیونی العالم پیشرفتهای تولیدات موشکی ایران را مورد اشاره قرار داد و از جمله به توفیق در تولید سوخت جامد موشکی برای استفاده در موشکهای بالستیک اشاره کرد. گفته می شود که ایران بعد از کره شمالی دومین زرادخانه بزرگ موشکهای بالستیک در بین کشور های در حال توسعه را در اختیار دارد. سردار صفوی پیش از آن اعلام کرده بود که نشان دادن عزم راسخ ایران برای دفاع از تمامیت ایران از جمله هدفهای برگزاری مانور پیامبر اعظم 2 بوده است؛ مانوری که در شروع بسیار خبر سازتر از پایان آن مورد اشاره وسایل ارتباط جمعی قرار گرفت. ولی در مجموع و علی رغم تدارک زمانی محدود به هدفهای سیاسی و نظامی تعیین شده دست یافت.