مجله هوایی
در نگاه کسانی که پرواز را نمی فهمند هرچه بیشتراوج بگیری کوچکتر دیده می شویدمجله هوایی
در نگاه کسانی که پرواز را نمی فهمند هرچه بیشتراوج بگیری کوچکتر دیده می شویدمروری بر وضعیت جهانی پهپاد ها
هر روزه با افزایش تعداد و تنوع پهبادها، کشورهای بیشتری در این زمینه به تحقیق و توسعه و فعالیت می‌پردازند.
به عقیده برخی هواپیماهای بدون سرنشین یا پهباد پیش از برادران رایت وجود داشتند. شاید اولین پهبادها از سوی طرفین درگیر در جنگ داخلی ایالات متحده به کار رفته باشد. در آن جنگ، طرفین بالنهایی را با مواد منفجره پر می‌کردند و آنها را به آسمان می‌فرستادند به این امید که این وسایل پرنده بر روی انبار مهمات و یا آذوقه دشمن بیفتد و منفجر شود.
اولین کشوری که از پهباد به عنوان یک ابزار استاندارد در جنگ بهره برداری کرد اسرائیل بود. به عقیده اسرائیلی‌ها استفاده – و از دست دادن- یک پهباد نسبتاً ارزان قیمت برای مأموریتهای شناسایی خطرناک به مراتب بهتر از به خطرانداختن جان یک خلبان و یک هواپیمای چند میلیون دلاری است.
سرگذشت این وسیله پر فراز و نشیب بوده است. یکی از مدیران سابق رایان ایروناتیکال، سازنده پرنده افسانه‌ای Firebee Lightning Bugs در دهه 1950، پهباد را خون‌آشام فنآوری دفاعی نامید و گفت که دشمنان سعی می‌کنند جلوی این وسیله را بگیرند اما در نهایت پهبادها برآنها فائق خواهند شد. این روند در تاریخ نمایشگاه‌های هوایی به چشم می‌خورد. در حالی که زمانی در این نمایشگاه‌ها هیچ پهبادی حضور نداشت چند سال بعد دهها شرکت نمونه‌های اولیه خود را به نمایش گذاشتند.
با اینکه در جنگ ویتنام از پهباد Firebee استفاده فراوانی شد، می‌توان جنگ خلیج در دو دهه بعد را آغاز عصر حضور گسترده این نوع پرنده در استراتژی نظامی بسیاری از کشورها دانست. پهباد پایونیر Pioneer نیروی دریایی ایالات متحده که برداشتی مستقیم از پهبادهای مراقبت و شناسایی اسرائیلی بود نقش تعیین کننده‌ای در هدفگیری رزمناوها در جنگ خلیج داشت. تأثیر آنها چنان بود که سربازان عراقی بعد از شنیدن صدای موتور دوزمانه کوچک این هواپیما، انتظار یک بمباران ویرانگر را داشتند. شاید این مسئله را بتوان اولین مورد از تسلیم شدن انسان در مقابل ربات دانست.
پهباد پایونیر در جنگ خلیج نقشی تعیین‌کننده داشت
تنها یک دهه بعد، ایالات متحده نسلی از پهبادها را تولید کرد که نسبت آنها به پهبادهای جنگ خلیج همانند نسبت F/A-22 به هواپیمای برادران رایت بود. بااین حال در حالی که پهبادهای آمریکایی پریدیتور Predator، گلوبال هاوک Global Hawk، شدو Shadow، و دیگر پهبادهای پیشرفته حد اعلای فنآوری پهباد را نشان می‌دهند، اما این پرنده‌ها تنها نیستند. حداقل چهل کشور دیگر در حال حاضر در زمینه پهبادها تحقیقات انجام می‌دهند و قصد دارند نیروهای خود را به آن مجهز کنند.
اروپا
وزارت دفاع بریتانیا در سال 2003 دو شرکت ثیلز Thales و نورثروپ گرومن را برای فاز آخر از پروژه واچکیپر Watchkeeper خود انتخاب کرد. این پرنده که به اختصار ISTAR (Information, Surveillence, Target Acquisition, Reconnaissance) نامیده می‌شود جزیی از برنامه 778 میلیون دلاری این کشور برای توسعه پهبادهای شناسایی است. این پروژه تنها یکی از 18 برنامه پهبادی است که هم اکنون توسط بریتانیا در حال توسعه می‌باشند. بعضی دیگر از این برنامه‌ها شامل پهباد شناسایی هوایی کوتاهبرد CSV-20، پهباد شناسایی میدان نبرد فونیکس و پهباد شناسایی هدف سویفت‌آی Swift-eye می‌شوند.
پهباد واچکیپر یکی از برنامه‌های اصلی وزارت دفاع بریتانیا می‌باشد
در آلمان کار بر روی پهباد تایفن/موکه Taifan/Mucke ادامه دارد. این پهباد که با هدف حمله و عملیات الکترونیک طراحی شده است، یک رادار با دقت بالا از نوع K-band با طول موج میلیمتری حمل می‌کند و قرار است اهداف متحرک را شناسایی کند. آلمانها تاکنون پهباد X-2000 را که با هدف مراقبت، شناسایی و رهگیری هدف از نزدیک در میدان نبرد ساخته شده است در نیروهای خود بکار گرفته‌اند. همچنین انتظار می‌رود پهباد VTOL سیماس Seamos که با هدف شناسایی و رهگیری اهداف دریایی طراحی شده تا سال 2008 عملیاتی شود. این پروژه‌ها تنها نمونه‌ای از حداقل نه پروژه این کشور در زمینه پهباد می‌باشند.
فرانسه با بیش از 25 برنامه یکی از فعالترین و مشتاقترین کشورها در زمینه توسعه پهباد است. آزیموت Azimut و بیودرون Biodrone دو نمونه از پهبادهای سبک وزن و قابل حمل توسط افراد هستند. به غیراز ایندو پهباد فاکس TX و دراگون برای جنگ الکترونیک طراحی شده‌اند و پهبادهای سرواِل Sarohale و فروگیت Fregate پهبادهایی با ارتفاع پرواز بالا و مداومت پرواز طولانی می‌باشند.
روسیه یکی از پیشگامان صنعت پهباد است. در دهه شصت سالها پیش از آنکه آمریکایی‌ها گلوبال هاوک را بسازند روسها پهبادی جاسوسی و فراصوت با ارتفاع پرواز بالا ساختند. این پهباد یسترب- باز- نام داشت و در سال 1964 عملیاتی شد. بعد از فروپاشی شوروی در ابتدای دهه نود تلاشهای این کشور در این زمینه متوقف شد اما در طی چند سال اخیر این کشور فعالیت خود در این زمینه را گسترش داده است. در حال حاضر حداقل 18 پروژه پهباد در روسیه در جریان است. معروفترین این پروژه‌ها آلباتروس Albatross و استرکوزا Strekoza هستند که با هدف تجسس و کنترل محیط زیست می‌باشند. همچنین پهباد چند منظوره Ka-137 با بالهای گردان نمونه‌ای دیگر از برنامه‌های این کشور می‌باشد. بعلاوه انتظار می‌رود اولین پهباد رزمی روسیه Tu-300 Korshun باشد که می‌تواند در ارتفاع کم و با سرعت بالا پرواز کند. به غیر از این موارد کارخانه هواپیماسازی سوخو در حال کارکردن بر روی پهبادهایی با توانایی‌های پریدیتور Predator و گلوبال هاوک می‌باشد.
سالها پیش از آنکه آمریکایی‌ها گلوبال هاوک را بسازند روسها پهبادی فراصوت با ارتفاع پرواز بالا به نام یسترب ساختند
شرکت سوخو برنامه‌های مختلفی از جمله زوند 1،2 و 3 دارد که مشابه گلوبال هاوک و پریدیتور هستند
دیگر کشورهای اروپایی نیز در این زمینه فعالیتهایی انجام می‌دهند. برای مثال شرکت سیمی‌کان روتور کرفت SiMiCon Roto Craft نروژ در حال کارکردن بر روی پهبادی است که بتواند همزمان از توانایی نشست و برخواست عمودی هلیکوپتر و سرعت بالای حرکت هواپیماهای بال ثابت بهره‌مند شود.
خاورمیانه
اسرائیل به عنوان یکی از پیشگامان این صنعت هنوز جایگاه خود را با در دست داشتن حداقل 20 پروژه حفظ کرده است. پهباد تاکتیکی هرمیز Hermes 180، پهباد بال مثلثی Cutlass و تعدادی مینی و میکروپهباد جزئی از برنامه‌های گسترده اسرائیل در این زمینه می‌باشند. اسرائیل همچنین یکی از پیشگامان در زمینه فنآوری کاهش صدای موتور پهبادها است. صدای پهبادها بعضاً چنان بوده است که به عقیده منتقدان آنها را بجای وسیله شناسایی، به شکل اهدافی آسان برای دشمن درآورده است. لازم به ذکر است که اسرائیل بزرگترین صادرکنندۀ پهباد در دنیاست.
اسرائیل به عنوان پر سابقه‌ترین کشور در صنعت پهباد، چندین برنامه موفق در این زمینه در دست دارد
پیش از حمله ایالات متحده به عراق، این کشور برنامه محرمانه‌ای در زمینه هواپیماهای بدون سرنشین داشت. پیش از حمله، آمریکا مدعی شد که عراق بیش از یک دهه است که بر روی پهبادهای مختلف کار می‌کند. همچنین گزارش شد که عراق سعی دارد تا میگ 21 را بدون سرنشین به پرواز درآورد و اینکار را تا حد قابل قبولی بر روی هواپیمای دیگری به نام L-29 انجام داده است. بدیهی است که با وضع فعلی، عراق هرگونه برنامه‌ای در این زمینه را متوفق کرده است.
یکی دیگر از کشورهای خاورمیانه که در زمینه پهبادها فعالیت گسترده‌ای دارد ترکیه است. درحال حاضر حداقل شش برنامه شامل ساهین Sahin (بلندبرد و با مداومت بالا)، سرچه Serce (میانبرد) و UAV-X1 کوتاهبرد در این کشور در جریان است.
ایران به عنوان یکی دیگر از کشورهای مهم منطقه فعالیت نسبتاً گسترده‌ای در زمینه توسعه پهبادهای تهاجمی و چند منظوره دارد. این کشور که برنامه خود دراین زمینه را از زمان جنگ با عراق در دهه هشتاد میلادی آغاز کرده هم اکنون چندین نوع پهباد از جمله پهبادهای مهاجر 1، 2، 3 و 4 و همچنین ابابیل را در اختیار دارد.
ابابیل تنها یکی از چندین برنامه پهباد در ایران است
آسیا
درحالی که بیشتر توجهات و نگرانی‌ها در جنوب آسیا بر مسئله هسته‌ای بین هند و پاکستان متمرکز شده، هر دو کشور برنامه‌های گسترده‌ای را در زمینه توسعه هواپیماهای بدون سرنشین دنبال می‌کنند. هند با پهباد شناسایی، تجسس و رهگیری هدف نیشانت Nishant و مدل پیشرفته لاکشیا Lakshya برنامه خود را دنبال می‌کند و پاکستان در حال توسعه مدل دریایی پهباد بال دلتای نیشان Nishan Mk 2TJ است.
هند علاوه بر پیگیری برنامه‌های خود به خریدهای گسترده‌ای از اسرائیل نیز دست زده است و پهبادهای Search I,II، هرون2 Heron-2 (بلندبرد با مداومت پرواز بالا در ارتفاع متوسط) و هارپی Harpy (ضدرادار) را خریداری کرده است.
پهباد نیشانت هند بدنه‌‌ای کامپوزیتی دارد و هم اکنون عملیاتی شده است
از سویی دیگر پاکستان معتقد است که می‌تواند با بررسی دقیق یک فروند پهباد اسرائیلی Searcher Mark-II که در مأموریتی شناسایی برای هند در پاکستان سرنگون شد، فنآوری پهباد خود را یک دهه جلو بیاندازد. ژنرال محمد یوسف خان توسعه و تهیه پهبادها را برای پاکستان بسیار حیاتی می‌داند و گفته است که پاکستان علاوه بر پیگیری برنامه‌های خود، به احتمال زیاد چند ده پهباد پردیتور از ایالات متحده خواهد خرید.
درحالی که بیشتر فعالیتهای ژاپن در زمینه پهباد روی جنبه‌های تجاری آن متمرکز شده نیروهای دفاعی ژاپن یک فروند پهباد عمود پرواز و VTOL در اختیار دارد. این کشور تحقیقات خود را بیشتر برروی میکروپهبادها با اهداف تجاری و دفاعی متمرکز کرده‌اند.
وضع در کره جنوبی نیز تقریباً به همین شکل است. صنایع هوافضایی این کشور دو پهباد مراقبت و شناسایی به نامهای TRVP-1 Doyosae و Night Intruder 300 ساخته است. کره جنوبی در چندین پروژه دیگر نیز سرمایه‌گذاری کرده است اما مرکز ثقل پهبادهای این کشور را پهباد اسرائیلی هارپی تشکیل داده است. اخیراً با بالا گرفتن تنشها بین دو کره، کره جنوبی تصمیم گرفته تا چند فروند پهباد گلوبال هاوک نیز خریداری کند.
در نقطه مقابل کره شمالی درحال توسعه برنامه پهباد خود می‌باشد و در عین حال گزارش شده که چند فروند پهباد تاکتیکی شناسایی DR-3 REYS ساخت کشورهای مستقل مشترک‌المنافع CIS را از کشوری در خاورمیانه خریداری کرده است.
چین نیز اخیراً به پهبادها علاقه‌مند شده و سرمایه‌گذاری خود در این زمینه را افزایش داده است. اولین سری پهبادهای چین به نام چنگ هنگ Chang Hong براساس پهباد فایربی Firebee ایالات متحده ساخته شد که در طی جنگ ویتنام به دست این کشور افتاد. این پهباد بعدها با اصلاحاتی از جمله افزودن جی.پی.اس مورد استفاده قرار گرفت. یکی دیگر از پهبادهایی که چین روی آن کار می‌کند گویژو Guizhou WZ-2000 است که می‌توان آنرا به هواپیمای بدون سرنشینی با قابلیت پرتاب بمب تبدیل کرد.
مدلهای مختلف پهباد ASN قسمت مهمی از برنامه چین را تشکیل می‌دهند
ایالات متحده
ارتش ایالات متحده در زمینه تحقیق، توسعه، تولید و استفاده از پهباد در جهان رتبه اول را دارد. هم اکنون حداقل شصت برنامه، از میکروپهبادهای بالزن گرفته تا پهبادهای غول پیکر گلوبال هاوک در این کشور در جریان است.
برنامه پهباد در ایالات متحده از پهباد عظیم‌الجثه گلوبال هاوک آغاز می‌شود و به میکرو پهبادهای بالزن می‌رسد.
در دولت بوش سرمایه‌گذاری در صنعت پهباد رشد چشمگیری داشته است. از سال 2002 به 2003 بودجه خرید وزارت دفاع از 716 میلیون دلار به 2/1 میلیارد دلار افزایش یافت و تاسال 2005 این رقم به 2 میلیارد دلار رسید. از سویی دیگر کنگره ایالات متحده از ارتش خواسته است تا بجای موشک، بر روی پهبادهای مجهز به سلاحهای هوشمند متمرکز شود. درهمین حال برنامه‌های تحقیقاتی گسترده‌ای نیز درجریان است. یکی از این برنامه‌ها، هدایت بیش از سه پهباد رزمی توسط یک خلبان است که در هواپیمایی در ارتفاعی فراتر از تیررس موشکهای پدآفند دشمن قرار دارد.
وظیفه جدید خلبانان
نقش تعیین کننده پهبادها در دو جنگ اخیر در عراق و افغانستان شرایط کنترل‌کنندگان این وسایل را نیز ارتقا داده است. این مسئله برای خلبانان پهبادها اهمیت زیادی دارد زیرا آنها از بین خلبانان فعال جنگنده، بمب‌افکن و ترابری نیروی هوایی انتخاب می‌شوند. تا پیش از این خلبانان از اینکه برای دو سال در خدمت ناوگان پهباد باشند احساس ناراحتی می‌کردند زیرا تصور می‌کردند که این زمان به سیر اصلی آنها لطمه می‌زند. در حال حاضر چنین وضعی نیست و ساعات پرواز خلبانی با پهباد نیز برای آنها منظور می‌گردد و خلبانان متوجه شده‌اند که این تجربه به آنها کمک هم می‌کند.
دیگر مأموریتها
از پهبادها می‌توان برای مأموریتهای غیر نظامی و نیمه نظامی نیز بهره برد. به عقیده بسیاری از پهباد برای مأموریتهای گشت‌زنی درون مرزی و کنترل هوایی نیز می‌توان بهره برد هرچند که بعضی دیگر این مسئله را منافی با حفظ حریم خصوصی افراد می‌دانند.
به غیر از گارد ساحلی ایالات متحده، گشت مرزی ایالات متحده نیز در پی بکارگیری پهباد در اجرای مأموریت خود است. بغیر از این پهبادها برای مأموریتهای کاملاً غیر نظامی مانند انجام تحقیقات در مورد تغییرات جوی و تشعشعات در ارتفاعات بالا نیز بکار می‌رود. تعدادی دیگر از کاربردهای بالقوه این وسیله کنترل خطوط لوله، کنترل ترافیک دریایی، زمینی و هوایی و حتی حفاظت از سازمانها بزرگ می‌باشد.
همکاری‌های مشترک
با توجه به توسعه برنامه‌های جدید و متنوع در نقاط مختلف دنیا و همچنین رشد خرید این وسایل در سطح بین‌المللی انتظار می‌رود که کشورهای هم‌پیمان در زمینه توسعه پهباد همکاری‌های خود را گسترش دهند و حتی دست به تولید محصول مشترک زنند. در این راستا برای مثال تا کنون مدیر برنامه پهباد Watchkeeper بریتانیا برای مقامات ایالات متحده در مورد این پرنده اطلاعاتی ارائه کرده و آنها را با نیازها و توانایی‌های این پهباد آشنا کرده است. از سویی دیگر نیروی هوایی و وزارت دفاع ایالات متحده از ارائه توانایی‌های گلوبال هاوک برای کمک به پیشبرد برنامه یوروهاوک آلمان پشتیبانی کرده‌اند. در واقع ایالات متحده سعی دارد راهی برای همکاری مشترک با آلمان باز کند.
درحال حاضر تحقیقات ایالات متحده بر روی پهبادها شامل فنآوری‌های آینده نیز می‌شود که که بعضاً برای هم‌پیمانان این کشور نیز جالب است؛ برای مثال مداومت پرواز بیشتر با کاهش وزن سوخت مصرفی. دراین راستا شرکت بوئینگ با بکارگیری نوعی پیل سوختی که در صنعت خودروسازی توسعه یافته، سعی دارد نیروی پیشرانه نوعی پهباد را تولید کند. انواع دیگری از پهبادها نیز با همین هدف در دست طراحی و ساخت می‌باشند.
تمامی این سرمایه‌گذاری‌ها و پیشرفتها نویدبخش حضور مؤثرتر این وسیله در جنبه‌های مختلف نظامی و غیر نظامی درآینده خواهند بود و مطمئناً این وسیله جزء لاینفکی از فردا خواهد بود
منبع:http://www.iranianairforce.mihanblog.com/(با تشکر از شروین تقوی عزیز)
