مجله هوایی

در نگاه کسانی که پرواز را نمی فهمند هرچه بیشتراوج بگیری کوچکتر دیده می شوید

مجله هوایی

در نگاه کسانی که پرواز را نمی فهمند هرچه بیشتراوج بگیری کوچکتر دیده می شوید

تاریخچه هوانیروز ایران(بخش دوم)

پرنده های هوانیروز ایران(به ترتیب سال ورود به خدمت):

(Cessna 180(U-17
نخستین هواپیمای هوانیروز ایران با گنجایش 5 سرنشین ساخت کارخانهء سسنا آمریکا در سال 1342 وارد هوانیروز گردید دارای یک موتور پیستونی قابل استفاده در ماموریتهای رابط قرماندهی شناسایی رله رادیویی امربری کنترل ستونهای نظامی و آموزشی که در حال حاظر از خدمت هوانیروز خارج گردیده.
سریال بندی:
سریال قدیمی=**1-4
سریال جدید=**40-6
احتمالا از 4001-6 شروع و تا 4015-6 تمام میشود

HH-43B
نخستین هلیکوپتر هوانیروز که در سال 1345 به تعداد 17 فروند خریداری شد دارای یک موتور توربوشفت توانایی حمل حدود1 10 نفر سرنشین ساخت کارخانهء Kaman ایلات متحده آمریکا قابل استفاده در ماموریتهای ارتباطی گشتی حمل چترباز فرماندهی جست و جو و نجات
سریال بندی:
**5-4
از 501-4 شروع و تا 517-4 تمام میشود

این هلیکوپترها به تدریج تا ورود به خدمت کامل آگوستا بل 205 ها از رده خارج شدند

تصویر یکی از نخستین HH-43B های هوانیروز که در حال تحویل به این نیرو است با شماره سریال 502-4 (تصویر مربوط به دوست خوبمان آقای ایران منش است)


Cessna-337M
در مورد این هواپیما و چگونگی خدمتش در هوانیروز اطلاعات کمی موجود است و معلوم نیست پیش از انقلاب به هوانیروز واگذار شده یا پس از انقلاب
هواپیمایی با دو موتور پیستونی توانایی حمل 4 نفر سرنشین ساخت کارخانه سسنا ایالات متحده که در ماموریتهای رابط فرماندهی شناسایی رله رادیویی  کنترل مرزها و کنترل ستونهای نظامی
تعداد 12 فروند از این هواپیما در اختیار هوانیروز قرار داشته است و در حال حاظر همگی از رده خارج شده اند ولی توانایی پرواز دارند.
سریال بندی:
**98-6
از 9801-6 شروع میشود و تا 9812-6 تمام میشود.

Agusta-Bell AB-206A/B
این هلیکوپتر سبک در سال 1348 خریداری شد ساخت کارخانهء آگوستا ایتالیا(با مجوز کارخانهء بل آمریکا در ایتالیا تولید میشد) دارای یک موتور آلیسون 250-C20 توانایی حمل 4 نفر سرنشین به همراه یک نفر خدمه مورد استفاده در ماموریتهای 1-شناسایی 2-شناسایی مسلح 3-همکاری با نیروهای زمینی و پیاده 4- فرماندهی و کنترل 5-دیده بانی 6-هدایت اتش توپخانه 7-پیغام رسانی 8-آموزش خلبانی هلیکوپتر
به تازگی تعداد بسیار اندکی از آنها توسط هوانیروز به راکتهای 7 تایی 75/2 میلیمتری در دو سوی بدنه مجهز شده اند.
حدود 170 فروند از این هلیکوپتر خریداری شد.
سریال بندی:
**41-2
**42-2
از 4115-2 شروع میشود و تا 4284-2 تمام میشود

در حال حاضر حدودا 40 فروند از این هلیکوپتر هنوز در خدمت هوانیروز است.


تصویر بل 206 هوانیروز در پنها

Agusta-Bell AB-205A-1
این هلیکوپتر نیز به همراه آگوستا بل 206 در سال 1348 به ایتالیا سفارش داده شد این هلیکوپتر ساخت کارخانهء آگوستا (با مجوز کارخانهء بل)در ایتالیا تولید میشد هلیکوپتر ترابری سبک توانایی حمل 11 نفر به همراه دو نفر خدمه دارای یک موتور توربو شفت لایکومینگ T35-L-43 توانایی حمل شش برانکارد قابلیت مجهز شدن به 4 تیربار MG-3 در دو سوی بدنه و راکت اندازهای 7 تایی 75/2 میلیمتری قابلیت استفاده در ماموریتهای 1-عملیات هجومی 2-فرماندهی و کنترل 3-تجسس و نجات 4-تغییر موضع توپخانهء سبک 5-پیاده کردن چترباز در مواقع اضطراری 6-جابه جایی نفرات با تجهیزات 7-فراهم آوری تدارکات 8-تخلیهء مجروحان
این هلیکوپترها طی سالهای اخیر به تدریج از خدمت هوانیروز خارج شدند و تعداد اندکی از آنها به خدمت نیروی انتظامی و نیروی هوایی سپاه در آمدند.
در حال حاظر تخمین زده میشود هنوز 10 فروند از این هلیکوپتر در خدمت هوانیروز باشد.
سریال بندی:
**43-6
*440-6
از 4301-6 شروع میشود و تا 4402-6 ادامه دارد.
تعداد 102 فروند از این هلیکوپتر برای هوانیروز خریداری شد که حدود 10 الی 20 فروند از آنها به سایر نیروها چون ناجا و نهاسا داده شد.


تصویر آگوستا بل 205 هوانیروز که در نبرد ظفار شرکت داشت و به نیرو های عمانی برای حمل نفرات به میدان جنگ با شورشیان کمک میکرد.


Bell-214A/C
این هلیکوپتر ملقب به اصفهان به طور اختصاصی و مطابق با آب و هوای ایران برای هوانیروز ساخته شد ساخت کارخانهء بل ایالات متحده دارای یک موتور توربوشفت لایکومینگ توانایی حمل 14سرنشین به همراه 2 نفر خدمه توانایی حمل 6 برانکارد قابلیت تجهیز به جنگ افزارهای توپ 20 میلیمتری غلافهای راکت 19 تایی 75/2 میلیمتری در دو سوی بدنه.قابل استفاده در ماموریتهای:1-عملیات هجومی 2-فرماندهی و کنترل 3-تجسس و نجات 4-تغییر موضع توپخانهء سبک 5-پیاده کردن چترباز 6-جابه جایی نفرات با تجهیزات 7-فراهم آوری تدارکات 8-تخلیهء مجروحان
از این هلیکوپتر 209 فروند به سفارش هوانیروز ایران ساخته شد این هلیکوپتر یکی از پر حادثه ترین هلیکوپترهای ایران است در زمان جنگ 8 ساله سالانه حدود 10 الی 20 فروند از این هلیکوپتر از بین میرفت و حدود 30 الی 40 فروند آسیب جدی میدید پس از جنگ هم سالانه حدود 5 فروند از این هلیکوپتر طی سوانح مختلفی از بین میرفت یا آسیب میدید که خوش بختانه در پنها تعداد بسیاری از این هلیکوپترهای آسیب دیده تا حد 70 درصد تعمیر و به خدمت باز گشت و تعدادی از این هلیکوپترهای تعمیر شده حدود 10 فروند به ناجا و نهاسا واگذار شد.
سریال بندی:
**46-6
**47-6
**48-6
احتمالا از 4651-6 شروع و تا 4859-6 تمام میشود
حدود 100 فروند از این هلیکوپتر هنوز در خدمت هوانیروز است

تصویر یکی از بل 214های هوانیروز که در نبرد ظفار در عمان شرکت داشت

تصویر یکی از بل 214 های هوانیروز که در جنگ آسیب جدی دیده بود و در پنها مورد بازسازی قرار گرفته و در تصویر در حال تست پروازی است(تصویر توسط دوست خوبمان شهرام گرفته شده)


AH-1J (Bell-209) Cobra
نخستین هلیکوپتر دو موتوره کبرا که برای استفاده در سپاه تفنگداران دریایی آمریکا ساخته شد این هلیکوپتر تهاجمی اسب کاری هوانیروز در جنگ 8 ساله بود این هلیکوپتر مجهز به یک توپ 20 میلیمتری گردان در دماغه وقابلیت حمل 8 موشک ضد تانک تاو یا چهار غلاف راکت 7 تایی 75/2 میلیمتری یا دو غلاف راکت 19 تایی 75/2 میلیمتری به همراه دو غلاف 7 تایی.
تعداد 202 فروند از این هلیکوپتر خریداری شد که از این تعداد 62 فروند توانایی حمل موشک تاو را داشتند.
سریال بندی:
(AH-1J (None Tow
**44-3
**45-3
از 4401-3 شروع و تا 4540-3 ادامه داشت از این میان دو فروند با شماره های 4402-3 و 4412-3 به رادار تاو مجهز بودند
(AH-1J (Tow
**45-3
*460-3
از 4541-3 شروع شده و تا 4602-3 ادامه داشت

در حال حاضر حدود 70 فروند کبرا در هوانیروز خدمت میکند که از این تعداد تعداد کمی قابلیت حمل موشک تاو را دارند آن هم در غلافهای دو تایی به علت خستگی بدنه تعداد بسیار زیادی از این هلیکوپتر در جنگ 8 ساله از بین رفت و یا آسیب دید که شمار زیادی از هلیکوپترهای آسیب دیده حدود 40 الی 50 فروند در پنها مورد بازسازی قرار گرفتند که از این تعداد حدود 10 فروند به خدمت نهاسا در آمد که همگی مورد بازسازی و ارتقا قرار گرفته بودند.
در حال حاضر طی پروژه ای به نام 2091 این هلیکوپتر در پنها برای نیروی هوایی سپاه مورد بازسازی و ارتقا قرار گرفت (حدود 10 فروند)که شامل ساخت کانپی جدید با شیشه های تخت و ضد گلوله و مقاوم سازی بدنه و بازسازی نگهدارندهء چرخانهء دم کلیهء این هلیکوپترها توانایی حمل موشک تاو یا طوفان(نمونهء ساخت صنایع دفاع) در غلافهای 4 تایی را دارند زیرا محل نصب این موشکها مورد مقاوم سازی قرار گرفته است.


نخستین کبرای تحویلی به ایران با شماره سریال 4401-3

دومین کبرای تحویلی ایران4402-3 که توانایی حمل موشک تاو را داشت در نبرد ظفار


نخستین هلیکوپتر تحویلی از سوی هوانیروز به نیروی هوایی سپاه با شماره سریال1401-15


Boeing(Elicotteri meridionali) CH-47C

این هلیکوپتر بزرگترین هلیکوپتر هوانیروز است دارای دو موتور توربوشقت لایکومینگ توانایی حمل 42 سرنشین(33 نفر نشسته) به همراه دو نفر خدمه محصول کارخانهء Elicotteri meridionali ایتالیا(با مجوز کارخانهء بویینگ در ایتالیا تولید می شد) قابل استفاده در ماموریتهای: 1-جابه جایی توپخانهء سبک و میان وزن 2-جابه جایی تجهیزات 3-فراهم آوری تدارکات 4-جا به جایی اداری 5-تخلیهء مجروحان 6-تخلیهء هواپیماهای سبک و هلیکوپترهای آسیب دیده.تعداد 70 فروند از این هلیکوپتر بین سالهای 1972 و 1976 تحویل هوانیروز ایران شد همچنین قراردادی برای خرید تعداد 50 فروند شینوک دیگر با ایتالیا بسته شده بود که با وقوع انقلاب این قرار داد همچون بسیاری از قراردادهای دیگر توسط رژیم جدید ایران فسخ شد ولی طی درخواست مکرر ایران به ایتالیا پس از انقلاب حدود 11 فروند شینوک دیگر به ایران تحویل داده شد.
تخمین زده شده که از تعداد 81 فروند شینوک 45 فروند باقی مانده که برخی منابع تعداد 20 فروند را اعلام کرده اند.در جنگ 8 ساله ایران و عراق تعداد زیادی شینوک هوانیروز ایران ساقط شد و تعداد زیادی آسیب دید که شماری از آنها در پنها مورد بازسازی قرار گرفتند.تعداد تقریبی 10 فروند از شینوکهای هوانیروز برای برداشتن قطعات اسقاط شده اند.

سریال بندی:
**40-5
**41-5
از 4001-5 شروع و تا 4119-5 ادامه دارد از این میان بسیاری از این شماره سریالها حقیقی نیستند.

پایگاههای عملیاتی شینوک ایران در سال 2000
تهران -پایگاه شکاری مهرآباد -پایگاه هوایی یکم تاکتیکی (TAB-1 )-پس از بکارگیری گسترده در جنگ طولانی هشت ساله تمامی بالگردهای شینوک ساخت آگوستا در پنها بازسازی کامل گردید و به سرویس بازگشت.این تعمیرات شامل تعمیرات اساسی و بالانس کردن Rotor Blade های اصلی بالگرد و همچنین ساخت ابزارهای مربوطه.

تهران -دوشان تپه-ستاد فرماندهی نیروی هوایی ارتش که شامل بسیاری از قطعات با ارزش در انبارهای بزرگ خود میباشد.

تبریز-پایگاه شکاری تبریز - پایگاه دوم تاکتیکی (TAB-2 )ستاد فرماندهی بالگردی در منطقه شمال کشورو همچنین پشتیبانی لجستیک پهپادها.بر اساس گزارشهای منابع اطلاعاتی ایران سه گونه مختلف از پهپادها را به روش مهندسی معکوس از روی محصولات روسی و یا کره ای ساخته است ، که دو فروند از این پهپادها در طی یک عملیات شناسایی در مرز با عراق در قصر شیرین در سالهای 1994 و 2000 سرنگون گشته اند.

همدان -پایگاه شکاری شهید نوژه -پایگاه سوم تاکتیکی (TAB-3 )این پایگاه شامل تاسیساتی برای اورهال بالگرد میباشد.

کرمانشاه-پایگاه تاکتیکی پنجم(TAB-5 )این پایگاه بزرگترین پایگاه بالگرد ایران میباشد که 300 گونه مختلف بالگرد را در خود جای میدهد و شامل تاسیسات تعمیراتی و همچنین بازسازی و اورهال بالگرد و پهپاد میباشد.

شیراز - پایگاه شکاری شهید عباس دوران-پایگاه هفتم تاکتیکی (TAB-7 )شامل تاسیسات آموزشی هوافضایی ،تونل باد و همچنین طراحی سیستمهای الکترونیکی و اوینیکی .

اصفهان- پایگاه شکاری شهید عباس دوران - پایگاه هشتم تاکتیکی (TAB-8 )این پایگاه که به Helo-City مشهور است ستاد فرماندهی بالگردهای ایران است. در این استان (شاهین شهر) تاسیسات بسیار گسترده ای توسط شرکت Bell_Textron بنا نهاده شده است که توسط شرکت اوکراینی آنتونف برای ساخت هواپیمای IRAN-140 و همچنین تعمیر موتور بالگردها مورد استفاده قرار میگیرد.

بندرعباس-پایگاه نهم تاکتیکی (TAB-9 )که پایگاهی مشترک بین هوانیروز و هوادریا ست و دارای تاسیسات تعمیراتی و آزمایشی است.همچنین این پایگاه مقر فرماندهی منطقه جنوب است.

چابهار-پایگاه دهم تاکتیکی(TAB-10 )پایگاهی از مواد مرکب که توسط ایالات متحده بعنوان پایگاهی سه منظوره ساخته شده است که شامل بالگردهای هوانیروز نیز میشود.بخش عظیمی از این پایگاه در زیر زمین ساخته شده استهواپیماهای مختلفی که در این پایگاه به خدمت میپردازند بوسیله لیفترهایی مشابه ناوهای هواپیابر به روی زمین منتقل میشوند.برخی اطلاعات به این اذعان دارد که بالگردها از محفظه های زیر زیمنی به پرواز در می آیند.

امیدیه-پایگاه یازدهم تاکتیکی (TAb-11 )آقاجاری-این پایگاه که در طول جنگ با عراق تکمیل گردید بزرگترین دستاورد مهندسی و تاسیساتی وازرات دفاع ایرات است.این پایگاه شامل سه مرکز آموزشی تخصصی ،دو موسسه پژوهشی تکنیکی، یک مرکز پژوهش فیزیک، دو مرکز پژوهش بازسازی،لابراتوارهای توسعه اوینیک رادار موشکها،مراکز آزمایش و تاسیسات ساخت و توسعه تسلیحات بالگرد.

مسجد سلیمان -پایگاه دوازدم تاکتیکی(TAB-12 )این پایگاه نوین ترین پایگاه ساخته شده ایران میباشد و در طول جنگ ساخته شده است و میتواند تا 200 فروند هواپیما و تعداد زیادی بالگرد تهاجمی/ترابری را در خود جای دهد .

مشهد-نزدیک ترین پایگاه به افغانستان میباشد که در آمادگی برای جنگی که نزدیک بود با طالبان رخ دهد توسعه یافت و مرکز فرماندهی منطقه شرق بالگرده میباشد و دارای تاسیسات تعمیرات و اورهال بالگرد نیز میباشد.


(ترجمهء این بخش توسط دوست خوبمان امیر صورت گرفته است)


تصویر شینوک هوانیروز با شماره سریال 4001-5


تصویر شینوک ایرانی در ایتالیا پیش از تحویل با شماره سریال 4098-5







Agusta-Bell AB-212
سال ورود این هلیکوپتر به هوانیروز به طور دقیق مشخص نیست ولی احتمال میرود بین سالهای 1355 الی 1357 وارد این نیرو شده باشد این هلیکوپتر دارای دو موتور توربو شفت بوده توانایی حمل 14 نفر سرباز به همراه دو نفر خدمه را دارد ماموریتهای این هلیکوپتر شامل حمل اشخاص مهم حمل نیرو فرماندهی نیروها ترابری سبک ارتباطات و...
طبق گذارشات تعداد 20 فروند از این هلیکوپتر پیش از انقلاب خریداری شده بود
سریال بندی:
در حال حاضر نامعلوم







Rockwell International Shrike Commander 500S
هواپیمایی سبک ساخت کارخانهء راکول ایالات متحده دارای دو موتور پیستونی توانایی حمل 7 نفر سرنشین تاریخ خریداری نامعلوم قابل استفاده در ماموریتهای:رابط فرماندهی ترابری سبک و اداری تعداد بسیار اندکی از این هواپیما در خدمت هوانیروز است تعدادی در پایگاه قلعه مرغی احتمالا دو فروند و 2 فروند هم در پایگاه مهرآباد.
تعداد دقیق این هواپیماها مشخص نیست ولی تعداد کمتر از 10 فروند خریداری شدند(احتمالا 4 فروند).
با شماره سریالهای:
**30-5
3011-5
3016-5
3017-5
3018-5


Rockwell International Turbo Commander 690A
هواپیمایی کوچک و سبک که در خانوادهء شرایک کامندر است البته با این تفاوت که دارای 2 موتور توربوشفت است.ساخت کارخانهء راکول آمریکا دارای دو موتور Garrett TPE331 وزن خالی 2810 کیلوگرم حد اکثر سرعت 531 کیلومتر بر ساعت برد پروازی 1373 کیلومتر طول 14.19 متر توانایی حمل 7 الی 11 نفر سرنشین.قابل استفاده در ماموریتهای رابط فرماندهی ترابری سبک و اداری در حال حاضر تعداد بسیار اندکی از این هواپیما قابلیت پرواز دارند و با رنگ سفید درون آشیانهء هوانیروز مهرآباد در شرق آن قرار دارند(احتمالا دو فروند)
سریال بندی:
شماره سریالهای این هواپیما اصلوب خاصی را دنبال نمیکنند چهار شماره سریال زیر وجود دارد
4035-5
4036-5
4037-5
4038-5
4084-5



Rockwell International Turbo Commander 681B
مشخصات توربو کامندر را دارد با این تفاوت که توانایی حمل 9 نفر را دارد و طولش اندکی بیشتر است و از موتور قویتر Garrett TPE331-5-251 K Turboprops بهره مند است.
احتمالا فقط یک فروند از این هواپیما در هوانیروز به رنگ خاکستری روشن بوده که از وضعیت آن خبری نیست.
سریال بندی:
6178-3



Fokker F-27-600 Friendship
این هواپیما احتمالادر سال 1350 از هلند برای هوانیروز خریداری شد دارای دو موتور توربوپراپ رولزرویس Dart Mk 532-7R طول هواپیما 23.56 متر توانایی حمل حد اکثر 48 مسافر در ردیفهای 4 صندلی به همراه دو نفر خدمهء پروازی.قابلیت استفاده در ماموریتهای ترابری سبک و جابه جایی چترباز.از این مدل هواپیما فقط 1 فروند در خدمت هوانیروز است که در پایگاه ترابری هوانیروز مهرآباد در مقابل آشیانهء هوانیروز پارک است.
سریال بندی:
شماره سریال قدیم=4041-5
شماره سریال جدید=3031-5


تصویر بالا مربوط به فرودگاه مهرآباد روز 24 دسامبر 2006


Fokker F-27-400 Troopship
این هواپیما نیز احتمالا در سال 1350 خریداری شده است و همان قابلیتهای سری 600 را دارد با این تفاوت که طولش کمتر و توان موتورش اندکی کمتر است.از این مدل هواپیما فقط یک فروند در هوانیروز است که در کنار 3031-5 در مهرآباد پارک است و در حال حاضر وضعیت نامعلومی دارد احتمالا در تاسیسات صها در حال تعمیر است تا عملیاتی شود.
سریال بندی:
شماره سریال قدیم=4042-5
شماره سریال جدید=3032-5

تصاویری از این هواپیما در رنگ جدید و قدیم


فرودگاه مهرآباد 9 ژانویهء 2007


Fairchild FH-227
این هواپیما همان قابلیتهای فرندشیپ سری 600 را دارد با این تفاوت که قدرت موتورهایش بیشتر است.تاریخ ورود به هوانیروز این هواپیما نامعلوم است احتمالا این هواپیما مصادره ای بوده و پیشتر در اختیار یکی از خطوط هوایی پارس ایر و ایر سرویس پیش از انقلاب قرار داشته است.
این هواپیما در اواخر عمر خود به سازمان نقشه برداری واگذار شد تا اینکه حدود 15 سال پیش از رده خارج گردید.
سریال بندی:
9704-6
این هواپیما در حال حاضر در انتهای مرکز نمایشهای هوایی در پایگاه قدر سپاه قرار دارد.


Dassault Falcon 20E
این هواپیماها در تاریخ 1356 از فرانسه خریداری شدند دارای دو موتور توربوجت و توانایی حمل 12 نفر سرنشین مداومت پروازی 210 دقیقه برد پروازی 1400 مایل قابل استفاده در ماموریتهای:حمل اشخاص مهم رابط فرماندهی ترابری سبک و اداری.تعدادحدودا 3 فروند از این هواپیما خریداری شد که یک فروند از آن به تاریخ 9 مارس 1997 در اردبیل دچار سانحه میشود و 4 نفر از سرنشینانش کشته میشوند.در حال حاضرفقط یک فروند جت فالکن باقی مانده که آن هم آخرین بار در سال 2004 در پایگاه هوانیروز مهرآباد دیده شده است و وضعیت کنونیش نامعلوم است.
سریال بندی:
3020-5 که در اردبیل سقوط کرد
3021-5
؟؟؟؟-5

تصویری از 3020-5 در فرانسه آوریل 1982

تصویری از 3021-5 در مهرآباد در سال 2004


وضعیت ناوگان هواپیمای هوانیروز چندان مناسب نیست. اکثر پرنده های باقی مانده دچار خستگی فلزات هستند و باید جایگزین شوند هوانیروز ایران با توجه به وسعت این سرزمین نیازمند حدود 100 فروند هواپیمای پیشرفته و نو ترابری سنگین و سبک است در حالی که پس از انقلاب فقط حدود 2 فروند هواپیما برای هوانیروز خریداری شد 2 فروند هواپیمای پرندهء آبی D-139 برای امور آموزشی.



آمار پرنده های هوانیروز بخشی از آن نقل شده از مجلهء فلایت اینترنشنال 2003

Falcon 20E به تعداد 2 فروند=حمل اشخاص مهم
RC-690A به تعداد تقریبی 4 فروند=ارتباطات
AH-1J به تعداد 70فروند=ضد تانک/ضد شورش
CH-47C به تعداد 20 فروند=حمل و نقل سنگین
AB-214A/C به تعداد 100 فروند=حمل و نقل
AB-212 به تعداد 20 فروند=حمل و نقل
AB-205A-1به تعداد 10 فروند=حمل و نقل
AB-206A/B به تعداد 40 فروند=مراقبت/ارتباطات
Fokker 27-600 به تعداد 1 فروند=حمل و نقل
Fokker 27-400 به تعداد 1 فروند=حمل و نقل
D-139 پرندهء آبی به تعداد 2 فروند=آموزشی
مجموعا 270هواپیما و هلیکوپتر

منبع:انجمن هوافضا
نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد