عکس روز

پروژه فونیکس در گفتگو با دکتر فیروز نادری

13 مرداد ماه جاری یکی از هیجان انگیزترین اکتشافات فضایی در سیاره سرخ آغاز شد. مریخ‌نشین «فینیکس»(ققنوس) اوایل هفته گذشته از مرکز فضایی ناسا در «فلوریدا» به سمت سیاره مریخ [size=12]پرتاب شد تا حدود 9 و ماه نیم دیگر در میان بیم و امید متخصصان و مهندسان ناسا در نزدیکی قطب شمال سیاره فرود بیاید. به گزارش خبرنگار علمی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، «فینیکس»، نخستین فضاپیمایی است که در قطب شمال مریخ فرود می آید و امکان مشاهده و شناسایی کلاهک قطبی سیاره را فراهم خواهد کرد. هدف از این سفر فضایی بررسی ترکیبات کلاهک یخی قطب شمال سیاره و وجود آب مایع و شرایط لازم برای وجود حیات احتمالی در این بخش از سیاره سرخ است «فینیکس» برخلاف ماموریت های قبلی همچون مریخ‌نوردان دوقلوی «روح» و «فرصت» به جای حرکت در میان دشت ها یا دره ها، در جای خود ثابت می ماند و با حفاری به عمق سنگ ها و یخ های قطب شمال مریخ نفوذ می کند تا به طور مستقیم آنها را بررسی کند. ماموریت استثنایی مریخ‌نوردان دوقلوی «روح» و «فرصت» ــ‌ که زمستان 82 برای ماموریتی 90 روزه در سطح سیاره سرخ فرود آمدند و با سخت جانی مثال زدنی و پایداری دور از انتظار خود تا چند هفته پیش که گرفتار توفانی شدند به کاوش در سطح سیاره سرخ ادامه دادند از موضوعات دیگری است که در گفت‌وگو با مدیر سابق ماموریت‌های مریخ آژانس فضایی آمریکا (ناسا) مطرح شد. مریخ‌نوردهای استثنایی ناسا که در زمان مدیریت دکتر نادری به سیاره سرخ پرتاب شدند، این روزها در شرایط بسیار سختی که دکتر نادری از آن به عنوان وضعیتی مشابه بیماران بستری در CCU (بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستانی)یاد می‌کند همچنان برای زندگی و ادامه فعالیت تقلا می‌کنند. دکتر فیروز نادری در تشریح روند اجرای ماموریت فضایی «فینیکس» گفت: ماموریت مریخ‌نشین «فینیکس» شامل سه مرحله اساسی است؛ یکی پرتاب آن به مداری در نزدیکی زمین است که روز شنبه - هفته گذشته - انجام شد، مرحله‌ بعد رسیدن فضاپیما به مقصد و فرود آن در قطب شمال مریخ در 10 ماه دیگر و مرحله بعدی کاوش‌های علمی «فینیکس» در سطح مریخ است. 230 هزار کیلوگرم سوخت برای حمل فضاپیمای 700 کیلوگرمی وی با اشاره به این که راکت حامل «فینیکس» ساعت 5 و 26 دقیقه صبح شنبه 13 مردادماه به وقت فلوریدا به فضا پرتاب شد، خاطرنشان کرد: راکت DELTAII که مریخ‌نشین «فونیکس» را به فضا برد هم خود بسیار قابل توجه است. ارتفاع این راکت به اندازه‌ یک ساختمان 13 طبقه است و حدود 230 هزار کیلوگرم وزن دارد و این در حالی است که وزن فضاپیمایی که در نوک این راکت نصب شده، تنها 700 کیلوگرم است که نشان می‌دهد چه سوخت عظیمی نیاز است تا جسمی با چنین وزنی به فضا پرتاب شود. دکتر نادری خاطرنشان کرد: این راکت یک موتور اصلی داشت که با سوخت مایع کار می‌کند و 9 کمک راکت که به دور آن پیچیده شده‌اند تا انرژی بیشتری به آن بدهند که شش کمک راکت همزمان با موتور اصلی روی زمین روشن شد و «شل» آن پس از یک دقیقه جدا شده و در اقیانوس سقوط کرد و سه کمک راکت دیگر پس از کاهش وزن راکت در فضا روشن شدند که آنها هم بعد از سه دقیقه سوخته و به اقیانوس سقوط کردند. موشک، 10 دقیقه بعد از پرتاب به مداری در 200 کیلومتری زمین رسید که مقداری - کمتر از یک دور کامل – در این مدار دایره‌یی حرکت کرده و بعد قسمت‌های دوم و سوم موشک وایر کرده و آن را به سمت مریخ پرتاب کرد که تقریبا 9 دقیقه بعد از پرتاب تمام مراحل عملکرد موشک خاتمه یافته و فضاپیما عازم مریخ شد. سفر صدها میلیون‌ کیلومتری فضاپیما تا مریخ بدون نیاز به سوخت! وی تصریح کرد: باید توجه داشت که حرکت فضاپیما به سوی مریخ همانند حرکت هواپیما نیست که دائما سوخت مصرف کند بلکه همانند سنگی که پرتاب می‌شود از انرژی اولیه‌ای که به آن داده شده، استفاده می‌کند و بقیه مسیر را با شتاب اولیه‌ای که در مدار زمین پیدا کرده ادامه می‌دهد و چون در فضا جو وجود ندارد و فضاپیما با اصطکاک مواجه نیست، همین شتاب اولیه برای رساندن فضاپیما به مقصد کافی است. البته از آن‌جا که ممکن است در طول مسیر چند بار ناچار به اصلاح جهت آن شویم مقدار کمی سوخت همراه فضاپیما هست که البته فقط برای تصحیح مسیر احتمالی به کار می‌رود، نه حرکت دادن فضاپیما. دکتر نادری با بیان این‌که فضاپیمای فینیکس 9 ماه و نیم دیگر پس از طی 700 میلیون کیلومتر مسافت به مریخ می‌رسد، اظهار کرد: البته فاصله زمین تا مریخ در زمان پرتاب فضاپیما کمتر از 700 میلیون کیلومتر است ولی نحوه‌ پرتاب فضاپیما به این صورت است که آن را مستقیما به سمت مریخ در جایی که در زمان پرتاب قرار دارد نفرستاده‌ایم بلکه به جایی در مدار حرکت مریخ می‌فرستیم که در زمان خاصی مریخ و فضاپیما با هم در آن نقطه تلاقی می‌کنند. وی تصریح کرد: در 9 ماه و نیم آینده کارمان تقریبا ساده است. فقط باید شش روز پس از پرتاب فضاپیما (جمعه گذشته) و در پنج مرحله‌ دیگر مسیر حرکت فضاپیما را دقیقا کنترل کرده و در صورت نیاز تصمیمات لازم را در مسیر حرکت فضاپیما انجام دهیم. فرود، مشکل‌ترین مرحله ماموریت «فینیکس» مدیر ایرانی آژانس فضایی آمریکا با اشاره به این‌که مشکل‌ترین مرحله‌ ماموریت «فینیکس»، فرود فضاپیما در سطح مریخ در بعد از ظهر 25 ماه مه سال آینده است، اظهار داشت: مریخ مرز مشخصی ندارد ولی اصطلاحا از ارتفاع 125 کیلومتری سطح مریخ را داخل فضای مریخ محسوب می‌کنند. فضاپیمای «فینیکس» با سرعتی نزدیک به 20 هزار کیلومتر در ساعت به فاصله‌ 125 کیلومتری مریخ می‌رسد و چالش اصلی کاهش این سرعت فوق‌العاده در مدت 7، 8 دقیقه برای جلوگیری از تصادم فضاپیما با سطح سیاره است. وی خاطرنشان کرد: غلظت جو مریخ یک صدم جو زمین است؛ با این حال اصطکاک حاصل از همین جو رقیق می‌تواند تا حد زیادی انرژی فضاپیما را کاهش دهد. در 4، 5 دقیقه اول با این که هیچ کار خاصی انجام نمی‌دهیم ولی 90 درصد سرعت فضاپیما به دلیل همین اصطکاک بین فضاپیما با جو سیاره کاسته شده و سرعت آن به حدود 2 هزار کیلومتر در ساعت می‌رسد. البته فضاپیما به شدت داغ می‌شود و دمای آن به 3000 درجه فارنهایت هم می‌رسد که اگر یک سپر آتشین نداشته باشد، می‌سوزد. لذا مهمترین مساله این است که یک سپر حرارتی قوی برای تحمل حرارت در 4، 5 دقیقه‌ اول فرود به آن بدهیم. پس از آن با این‌که سرعت فضاپیما به شدت کاهش یافته ولی ارتفاع باقی‌مانده هم تنها 13 تا 14 کیلومتر است (تقریبا به اندازه‌ی ارتفاع پرواز هواپیماهای معمولی) در حالی که سرعت فضاپیما 2000 کیلومتر بر ساعت (دو برابر سرعت صوت) است. در این مرحله چتر نجات باز می‌شود که باید از استحکام بسیار بالایی برخوردار باشد که بتواند حدود دو، سه دقیقه فضاپیما را نگه دارد تا فضاپیما به ارتفاع 600 متری از سطح مریخ می‌رسد و بعد از آن فضاپیما جدا می‌شود و فقط در 30 ثانیه آخر راکت‌هایی روشن می‌شوند تا سرعت فضاپیما باز هم کاهش یابد تا در نهایت فرود آید. نامشخص بودن محل فرود فضاپیما در محدوده‌ای به وسعت 14 در 100 کیلومتر دکتر نادری درباره‌ میزان دقت فرود فضاپیمای «فینیکس» با توجه به خطرات فرود این کاوشگر غیرمتحرک در محل‌های ناهموار به ایسنا گفت: با فن‌آوری‌های موجود دقت فرود فضاپیما محدوده‌ای بیضی شکل با اقطار 14 و 100 کیلومتر است و محل فرود فضاپیما را نمی‌توان دقیق‌تر از این تعیین کرد و فضاپیما جایی در داخل این محدوده بیضی شکل فرود می‌آید. وی خاطرنشان کرد: یک خطر اساسی در ماموریت «فینیکس» همین است که مریخ‌نشین در محل مناسبی فرود نیاید؛ چون برخلاف «اسپیریت» و «آپورچونیتی» ارابه(کاوشگر متحرک) نیست و روی سه پا ثابت است. اگر فضاپیما فرضا در منطقه‌ای با سنگ‌های نیم متری فرود آید قابل تحمل است ولی اگر در جایی فرود آید که سنگ‌های آن از نیم متر بزرگ‌تر باشد با مشکل مواجه می‌شویم؛ چون نمی‌توان پنل‌های خورشیدی را باز کرد یا اگر در زاویه‌ای حاد بنشیند امکان واژگونی آن وجود دارد؛ لذا اگر تمام مراحل ماموریت دقیق دقیق انجام شده باشد مرحله‌ی آخر فرود فقط دست خداست و نمی‌توان پیش‌بینی کرد که در موقع فرود چه پیش خواهد آمد. دکتر نادری در عین حال تصریح کرد: البته قبل از آغاز ماموریت به وسیله‌ی کاوشگرهای مدارگرد مریخ مثل MRO از منطقه تصویربرداری کرده و چند منطقه را به دلیل شرایط خاص آنها رد کرده‌ایم و بهترین محل برای فرود انتخاب شده ولی به هر حال فضاپیما در یک محدوده‌ی بیضی 14 در 100 کیلومتر فرود می‌آید که احتمال بروز مشکل وجود دارد. وی تصریح کرد: صرف نظر از خطر فرود در محلی نامناسب برای پایین آمدن فضاپیما در مریخ از دو ابزار جدید استفاده می‌کنیم که ریسک فرود را افزایش می‌دهد،‌ یکی رادار تازه‌ای است که باید قدرت بخش سرعت و ارتفاع را در هنگامی که فضا پیما به مریخ نزدیک می‌شود داشته باشد که با وجود دقت بسیار بالایی که شده هنوز خیلی نگرانیم و دیگر این که موتورهایی که در 30 ثانیه آخر فرود برای کاهش سرعت فضاپیما به کار می‌روند نیز تاکنون استفاده نشده‌اند. ناسا در قطب شمال مریخ دنبال چیست؟ مدیر سابق ماموریت‌های مریخ ناسا با اشاره به این‌که فضاپیمای «فینیکس» نخستین کاوشگری است که به نزدیک قطب شمال مریخ اعزام می‌شود، اظهار داشت: موقعیت محل فرود فینیکس نسبت به قطب شمال مریخ تقریبا معادل شمال ایالت آلاسکا به قطب شمال زمین یعنی نزدیک مدار 70 درجه است. علت این منطقه اطلاعات حاصل از ماموریت اودیسه در سه چهار سال پیش است که نشان داد در نزدیکی قطب شمال مریخ بسیار بیش از آن‌چه فکر می‌کردیم آب به صورت یخ‌زده وجود دارد و نیازی هم نیست که تا عمق زیادی را کاوش کنیم. هدف این ماموریت این است که بفهمیم آیا اصولا آب به صورت مایع هم در زیر سطح مریخ وجود دارد که وجود آب مایع نشان‌دهنده‌ مناسب بودن محل برای حیات احتمالی است. وی خاطرنشان کرد: فضاپیمای «فینیکس» به بازویی 2 متری مشابه بازوی انسان – دارای شانه و آرنج – مجهز است که به جای انگشتان آن بیلچه‌ای قرار دارد که می‌تواند تا عمق نیم متری سطح نفوذ کند و علاوه بر آن به وسایل و تجهیزات مجهز شده که بتواند مواد حاصل از کندن سطح مریخ را بررسی کند. بررسی ترکیبات مریخ با دقتی تا یک هزارم قطر مو! دکتر نادری درباره لوازم و تجهیزات علمی موجود در این کاوشگر به ایسنا گفت: در ارتفاع دو متری مریخ‌نشین دو دوربین مشابه چشم انسان نصب شده که فاصله و قدرت دید آنها همانند چشم ماست و وضوح تصاویر گرفته شده با این دوربین‌ها یک مگاپیکسل (یک دهم دوربین‌های خوب موجود) است. یک دوربین هم در سر بیلچه انتهای بازوی کاوشگر متصل شده تا محدوده‌ اطراف آن را بررسی کند. علاوه بر این دو میکروسکوپ نوری و نیروی اتمی با قابلیت تشخیص تا یک هزارم قطر مو و یک سیستم هواسنج با قابلیت بررسی دما و فشار جو در طول شبانه‌روز و ... دارد که این هواسنج خود دارای یک سیستم لیزری است که از انعکاس پرتو تابیده شده به سوی جو مریخ بررسی‌های جوشناسی انجام می‌دهد. دانشمند ایرانی آژانس فضایی ناسا تصریح کرد: اساسی‌ترین ابزارهای کاوشگر «فینیکس» دو آزمایشگاه شیمی است که نمونه‌های تهیه شده از خاک و یخ زیر سطح مریخ را بررسی می‌کنند. این آزمایشگاه‌ها دارای هشت اجاق کوچک استوانه‌ای به طول 1 سانتی‌متر و قطر 2، 3 میلی‌متر است که نمونه‌های جمع‌آوری شده در این اجاق‌ها تا نزدیک 1000 درجه سانتی‌گراد حرارت می‌بیند تا مشخص شود که آب یخ‌زده در چه دمایی از یخ به آب مایع و در چه دمایی به بخار تبدیل می‌شود که با توجه به تفاوت این شاخص‌ها در مواد مختلف می‌توان نوع مواد و ترکیبات موجود در آن منطقه از مریخ را تعیین کرد که خصوصا به دلیل ترکیبات حاوی کربن هستیم که عنصری اساسی در حیات است. یکی دیگر از ابزارهای این آزمایشگاه‌های مینیاتوری شیمی، pH متر (ابزارهای اندازه‌گیری اسیدیته) است که مواد جمع‌آوری شده را در آبی که همراه فضاپیما به مریخ برده‌ایم حل کرده و اسیدیته آنها را اندازه‌گیری می‌کند. «فینیکس» در جست‌و‌جوی شرایط حیات است نه حیات احتمالی! وی با اشاره به این‌که مدت ماموریت «فینیکس» در سطح مریخ 90 روز است و بعد از آن به دلیل برودت شدید سطح فضاپیما از یخ پوشیده شده و از کار می‌افتد، خاطرنشان کرد: وجود آب یخ‌زده در منطقه فرود مریخ‌نشین «فینیکس» برای ما مسجل است و هدف ما بررسی این مساله است که آیا این منطقه قابلیت میزبانی حیات - به شکل تک‌سلولی – را دارد یا نه که لازمه‌ آن وجود آب به صورت مایع – غیر یخ‌زده – در زیر سطح سیاره و همچنین وجود کربن است. فینیکس وجود این دو عامل موثر در حیات را بررسی می‌کند؛ چون تجهیزات آن قادر به تشخیص وجود موجودات زنده احتمالی نیست و تنها وجود این دو شرط مهم برای حیات را بررسی می‌کند. دکتر نادری در عین حال تصریح کرد: البته در صورت وجود احتمالی حیات در مریخ و برجا ماندن شاخص‌هایی از آنها احتمال تشخیص شانسی آنها وجود دارد ولی هدف اصلی از این ماموریت کشف موجودات زنده احتمالی در مریخ نیست و هدف اصلی تخمین قابلیت این منطقه برای وجود حیات است. ما نمی‌دانیم حیات احتمالی در مریخ به چه صورت بوده و چگونه خود را نشان می‌دهد؛ بنابراین ابزارهایی که بتواند مستقیما آن را کشف کند در اختیار نداریم. وی در ادامه در پاسخ به این سوال که با توجه به برودت بالای قطب شمال مریخ چرا جست و جوی حیات احتمالی در مریخ در مناطق گرم‌تر (نزدیک به استوا) مریخ انجام نمی‌شود، اظهار داشت: علت انتخاب قطب شمال مریخ این است که از وجود آب در زیر سطح آن‌جا مطمئنیم ولی در جاهای گرم‌تر مریخ مشخصا آب پیدا نکرده‌ایم؛ لذا احتمال یافتن حیات در آن‌جا خیلی کم است. مساله‌ اساسی در بررسی احتمال حیات، وجود آب مایع است، نه دمای بالا. «فینیکس» از خاکستر یک ماموریت شکست‌خورده برخاسته است! مدیر ایرانی ناسا درباره‌ وجه تسمیه ماموریت «فینیکس» (ققنوس) گفت: «ققنوس» نام مرغی افسانه‌یی است که پس از سوختنش، پرنده دیگری از خاکستر آن به دنیا می‌آید و دلیل نامگذاری ماموریت اخیر به نام «ققنوس» زنده نگه داشتن خاطره‌ی یکی از ماموریت‌های پیشین اعزام کاوشگر به مریخ است که با شکست مواجه شد. وی خاطرنشان کرد: ناسا سال 2000 دو سفینه را به مریخ فرستاد که هر دو با شکست مواجه شد و آن موقع بود که از من خواستند ریاست ماموریت‌های مریخ ناسا را بر عهده بگیرم. در آن زمان دو فضاپیما را برای پرتاب به مریخ آماده کرده بودیم که به دلیل حوادث پیش آمده پرواز یکی از آنها که قرار بود در مریخ فرود بیاید را متوقف کردم تا علت شکست ماموریت‌های قبلی را بفهمیم و از حادثه‌ای دیگر پیش‌گیری شود و دیگری را که یک مدارگرد بود به فضا فرستادیم. به همین دلیل حالا که فکر می‌کنیم به علت شکست ماموریت‌های قبلی پی برده و با رفع آنها فضاپیمای دیگری را به سمت مریخ می‌فرستیم به پیشنهاد مدیر علمی این برنامه آن را ققنوس (فینیکس) نامگذاری کرده‌ایم. یعنی از خاکستر آن فضاپیما که از بین رفت یک سفینه جدید به وجود آورده‌ایم. دوقلوهای افسانه‌یی در CCU! دکتر نادری در ادامه درباره آخرین وضعیت مریخ نورد‌های «روح» (اسپیریت) و «فرصت» ( آپورچوینتی) - کاوشگر‌های مریخ ناسا که در اواخر سال 1382 برای ماموریتی سه ماهه به سیاره مریخ پرتاب شدند و به نحو شگفت انگیز تاکنون به فعالیت‌شان ادامه داده‌اند - به ایسنا گفت: به دلیل توفان خاک در مریخ مقدار نوری که مستقیما به صفحات خورشیدی تامین کننده انرژی این مریخ نوردها می‌رسد بسیار اندک است. البته وضعیت «اسپیریت» کمی بهتر است ولی «آپورچونیتی»(فرصت) تقریبا کمتر از یک درصد نوری را که در شرایط طبیعی به آن می‌رسیده دریافت می‌کند و به دلیل همین میزان اندک تنها 15 تا 14 درصد انرژی معمولی را ایجاد می‌کند که خیلی کم است و با این که تمام حرکت‌ها و فعالیت‌های علمی آن‌ها را متوقف کرده‌ایم ولی به هر حال به نیروهای پایه‌ای نیاز داریم تا بخاری‌هایی را که گرم کردن فضاپیما در شب را برعهده دارند فعال کند تا وسایل الکترونیکی مریخ نورد در اثر سرما از کار نیفتند. وی خاطر نشان کرد: درجه حرارت بحرانی برای از کار نیفتادن سیستم‌های الکترونیکی «فرصت»(دمای داخل مریخ نورد)، 39- درجه سانتی گراد است که اگر دما از این حد پایین برود همه سیستم‌ها خاموش‌ می‌شوند. این روزها فضاپیما در شرایطی مشابه CCU و در مرز مرگ است چون دما به 37- درجه سانتی گراد هم رسیده ولی به هر حال این طور هم نیست که اگر دمای آپورچونیتی به 39- درجه سانتی گراد برسد، دستگاه‌ها برای همیشه نابود شوند و این امکان وجود دارد که فضاپیما‌ ماه‌ها در حالت کما (خاموشی کامل) باشد و پس از صاف شدن آسمان و رسیدن نور خورشید به صفحات خورشیدی فضاپیما بار دیگر بیدار شود چون به هر حال ما در شرایطی هستیم که تاکنون مشابه آن را تجربه نکرده‌ایم و هر چیزی امکان دارد. احتمال زنده شدن مجدد مریخ‌نوردها حتی پس از کما! دکتر نادری در عین حال تصریح کرد: چیزی که نمی‌دانیم این است که اگر این شر ایط چند ماه طول بکشد سرما و یخ چه بر سر تجهیزات الکترونیکی «فرصت» می‌آورد البته ما آنها را پیش از پرتاب فضاپیما تا دمای 50- درجه سانتی گراد هم آزمایش کرده‌ایم ولی برای چندین ساعت نه برای چندین هفته. مدیر سابق ماموریت مریخ ناسا خاطر نشان کرد: این امکان وجود دارد که طی دو، سه هفته آینده وضعیت جوی در مریخ مساعد شده و نور کافی به مریخ نورد‌ها برسد ولی از گذشته می‌دانیم که چنین توفانی‌های خاکی می‌توانند تا چندین ماه ادامه داشته باشند و با توجه به این که حدود پنج هفته از این توفان گذشته چند احتمال وجود دارد یا ممکن است به طور کلی از آپورچونیتی اطلاعاتی نگیریم و باید چند ماهی منتظر بمانیم تا ببینیم دوباره بیدار می‌شود یا نه و احتمال دیگر این که طی چند روز آینده هوا صاف شده و فعالیت مریخ نورد ادامه پیدا کند. دکتر نادری در پاسخ به این سوال که با توجه به اطلاعات موجود درباره جو مریخ، آیا امکان پیش بینی تقریبی زمان فروکش کردن توفان اخیر وجود دارد یا نه، اظهار داشت: در حال حاضر ادارات هوا شناسی زمین هم با این همه امکانات و اطلاعات وسیع که در اختیار دارند بعضا در پیش‌بینی هوای سه روز آینده هم کاملا با اشتباه مواجه می‌شوند به این ترتیب می‌توان تصور کرد که پیش بینی هوا شناسی در سیاره‌ای که چند صد میلیون کیلومتر از ما دور است و شبکه‌های هواسنجی مانند آنچه درزمین وجود دارند در آن وجود ندارد، چگونه خواهد بود و به نظر من همین اندازه هم که می‌دانیم وضعیت جوی در حال حاضر در مریخ چگونه است، تقریبا یک معجزه است. 26 ماه دیگر با یک آزمایشگاه بزرگ به مریخ می‌رویم! مدیر ماموریت‌های منظومه شمسی آژانس فضایی آمریکا در ادامه درباره ماموریت آتی ناسا در مریخ به ایسنا گفت: همان طور که می‌دانید به دلیل دوره تغییرات مکان نسبی مریخ و زمین ما هر 26 ماه یک بار فضاپیمایی به مریخ می‌فرستیم و چون «فینیکس» را الان فرستادیم، 26 ماه دیگر (سال 2009) سفینه دیگر را که یک کاوشگر خودرو مشابه آپورچونیتی و اسپیریت است را به سوی مریخ پرتاب می‌کنیم. این کاوشگر چهار برابر بزرگتر از مریخ نورد‌های اسپیریت و آپورچونیتی و تقریبا به اندازه یک خودرو سواری است و نیروی محرک آن هم به جای سلول‌های خورشیدی از انرژی اتمی تامین می‌شود لذا دیگر احتیاجی به نور آفتاب نداشته و در تمام شب و روز و هر فصلی کار می‌کند. وی با اشاره به این که مراحل آماده سازی چنین کاوشگرهایی حدود چهار، پنج سال طول می‌کشد، خاطر نشان کرد: این فضاپیما که با هزینه‌ای حدود 5/1 میلیارد دلار ساخته می‌شود و در حال حاضر تقریبا نیمی از مراحل آماده‌سازی آن انجام شده همچنین به تجهیزات بسیاری بیشتری مجهز است و توان حرکت این فضاپیما که MSL (مارس ساینس لابراتوری) نام دارد، بسیار بیشتر از «آپورچنیتی» و «اسپیریت» است و می‌تواند کیلومتر‌ها در سطح مریخ حرکت کند و یکی از کمپلکس‌ترین خودرو‌هایی است که به مریخ فرستاده شده است. حیات فرازمینی مهمترین سوال بشر! مدیر سابق ماموریت مریخ ناسا در ادامه در پاسخ به این سوال که با توجه به یافته‌های سال‌های اخیر که امیدواری دانشمندان را نسبت به وجود حیات احتمالی در مریخ نسبت به دهه‌های قبل کاهش داده است، جست وجوی حیات حقیقتا تا چه حد در پیشبرد ماموریت‌های مریخ موثر بوده و خود دانشمندان تا چه قدر با این هدف و آرزو این طرح‌ها را دنبال می‌کنند، اظهار داشت: اصولا این سوال که حیات در دنیا تنها مختص زمین است یا جای دیگری هم وجود دارد، شاید بزرگترین سوال علمی بشر باشد و این سوال را با یکی، دو ماموریت و بررسی یکی، دو مکان نمی‌توان پاسخ داد. ما جواب این پرسش بزرگ را از چند محور دنبال می‌کنیم که بررسی مریخ یکی از آنهاست، ما همچنین با تلسکوپ‌های عظیم مشغول بررسی ستاره‌های بزرگ در ورای منظومه شمسی هستیم تا وجود سیاراتی مشابه زمین در گرداگرد آنها را بررسی کنیم در حالی که با علم و فن آوری کنونی امکان سفر به آنها را نداریم. «اروپا»، گزینه دیگر برای حیات احتمالی در منظومه ما! وی خاطر نشان کرد: دانشمندان در تلاش‌اند با تحقیق بر روی جو آن سیارات وجود شواهد بیولوژیک احتمالی را بررسی کنند. از طرف دیگر قصد داریم علاوه بر مریخ به سایر جاهایی که احتمال وجود آب مایع وحیات در آنجا هست نیز کاوشگرهایی را بفرستیم که یکی از آنها قمر «اروپا» سیاره مشتری است که قصد داریم آن را هم بررسی کنیم. نادری تصریح کرد: علت علاقه ما به بررسی مریخ و قمر «اروپا» با وجود این که مطمئنیم حیاتی مشابه انسان در منظومه شمسی وجود ندارد این است که اگر حتی اگر در یک نقطه دیگر از منظومه شمسی ما هم که به اندازه یک دانه شن در سواحل اقیانوس‌های جهان است، حیات(ایجاد بیولوژی از مواد شیمیایی)به هر شکل، وجود داشته باشد احتمال این که حیات به صورت تکامل یافته در بقیه جهان فراوان باشد، بسیار تقویت می‌شود ولی این سوال به حدی پیچیده و بزرگ است که چند ماموریت به مریخ جوابگوی آن نخواهد بود و احتمال دارد انسان قرن‌ها در این مورد کاوش کند تا به جوابی برسد؛ البته مهم این است که ما همیشه در کنار این کاوش‌ها به فن‌آوری‌هایی دست پیدا می‌کنیم که در زندگی کنونی ما موثر است مثلا بیشتر پیشرفت‌هایی که در زمینه رایانه، تلفن، همراه، پزشکی و غیره صورت گرفته محصول تحقیقات در زمینه هوا فضاست و این پاسخی است به کسانی که هیچ کنجکاوی درباره وجود حیات در جای دیگری در جهان ندارند و می‌گویند این که ممکن است 500 سال دیگر به وجود یا عدم وجود حیات در دنیا پی ببریم، امروز چه فایده‌ای برای ما دارد! برنامه‌ای برای سفر به ایران ندارم! دکتر نادری که دو سال پیش قصد داشت جهت سفری شخصی به ایران بیاید ولی چند روز قبل از موعد اعلام شده، از لغو سفرش و تعویق آن به آینده به دلیل مشکلات پیش‌آمده برای یکی از مدارگردهای مریخ خبرداد در پاسخ به این سوال که آیا برنامه‌ای برای انجام این سفر در آینده نزدیک دارد یا نه؟ با بیان این که در حال حاضر برنامه دیگری برای آمدن به ایران ندارد،‌ ابراز امیدواری کرد شرایط به‌گونه‌ای، برای تسهیل آمد و شدها فراهم شود. ورود اجتناب‌ناپذیر کشورهای مختلف به عرصه فعالیت‌های فضایی تا چند سال آینده! این مدیر برجسته آژانس فضایی ناسا در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار ایسنا درباره ضرورت سرمایه گذاری و فعالیت جدی‌تر ایران در عرصه فضا در شرایط کنونی با توجه به پیشرفت روز افزون کشورهای توسعه یافته در این حوزه و ورود کشورهایی جدید به باشگاه فضایی و در عین حال هزینه‌های سنگین و تکنولوژی پیشرفته مورد نیاز آن اظهار داشت: من اصولا از فعالیت‌ها و ماموریت‌های صلح آمیز- غیر نظامی- فضایی در هر جای دنیا استقبال می‌کنم و دوست دارم فعالیت‌های فضایی، علمی و تحقیقاتی باشد نه نظامی، ولی این که ایران با توجه به امکانات اقتصادی موجود و نیازهای دیگر کشور با توجه به بودجه‌های سنگین مورد نیاز فعالیت در این حوزه چه باید بکند، باید توجه داشت که فعالیت‌های فضایی که در دهه 60 در انحصار آمریکا و شوروی بود امروز به بسیاری از کشورها از جمله کشورهای اروپایی، هند، ژاپن، چین و حتی کشورهایی مثل آرژانتین گسترش یافته و مسیری است که مطمئنا بقیه کشورها هم خواهند رفت و در آینده سفر به فضا از حالت فانتزی و علمی خارج خواهد شد، بنابراین لازم است که هر کشوری در یک مقطعی زمانی به این عرصه وارد شود البته کار در این عرصه هم قدم به قدم است. دکتر نادری در عین حال تصریح کرد: برای فعالیت در حوزه فضا لازم نیست که از همان ابتدا دنبال فرستادن فضانورد باشیم. آشنا شدن با اصول فعالیت‌های فضایی بودجه کمتری لازم دارد و ما می‌توانیم الان آن را انجام دهیم و با توجه به این که دانشجویان ایرانی از باهوش‌ترین دانشجویان دنیا هستند و نیز دانشگاه‌های بسیار خوبی مثل صنعتی شریف که در کشور داریم می‌توانیم در بخش‌هایی از فعالیت‌های فضایی که بودجه سنگین نمی‌خواهد وارد شده و پایه‌ای برای فعالیت‌های جدی‌تر آینده بسازیم و تا جایی که بودجه کشور اجازه می‌دهد، در این حوزه فعالیت کنیم. این مدیر ایرانی ناسا در پایان در پاسخ به خبرنگار ایسنا که با اشاره به وجود ده‌ها دانشمند متخصص و پژوهشگر ایرانی در این آژانس فضایی، نظر وی را درباره امکان ارتباط علمی ناسا با موسسات فضایی ایران و همکاری محققان ایرانی داخل در پروژه‌های آن جویا شد، با اعتقاد به این که ناسا و همچنین مراکز علمی تحقیقاتی دیگر نمی‌توانند فارغ از مسائل دولت‌ها، روابط علمی خود را در شرایط مناسب و ایده‌آل برقرار کنند؛ همچنان که در زمینه‌های اقتصادی و حتی ورزشی نیز چنین امکانی وجود ندارد، تاکید کرد که اعمال محدویت دولت‌ها، متاسفانه بر روابط علمی هم تأثیرگذار است. گفتگو از علی شمس منبع ایسنا از مجموعه سیاره مریخ

ضعف رادار های روسی!؟

یک نشریه آمریکایی از حمله اسرار آمیز اسرائیل به سوریه در "دیر الزور" که در ماه گذشته انجام شد اطلاعاتی را منتشر کرد.

در این گزارش ادعا شده است: این حمله ابعاد جدیدی را از نقاط ضعف پدافند هوایی ساخت روسیه که به ایران فروخته شده است نشان داد. زیرا جنگنده های اسرائیلی موفق شدند رادارهای ساخت روسیه را با استفاده از تکنولوژی ای که شرکت سلاح انگلیس آن را توسعه داده و ارتش آمریکا نیز آن را در عراق و افغانستان آزمایش کرده از کار بیندازند.

به نوشته مجله افییشن و یک در این تکنولوژی پیشرفته مکان رادارهای دشمن به دقت مشخص می شود و اطلاعات غلطی به رادارها می دهد و هدف های نامشخص را برای آنها تعریف می کند.

شایان ذکر است رادیو نظامی اسرائیل برای نخستین بار سه شنبه گذشته اعلام کرد اسرائیل در تاریخ ششم ماه گذشته حمله ای هوایی علیه سوریه انجام داد در حالی که هیچ گونه اطلاعاتی درباره آن منتشر نشده بود و براساس اطلاعات جدید مجله آمریکایی ، جنگنده های اسرائیلی موفق شدند در این حمله رادارهای روسی فروخته شده به سوریه را از کار بیندازند رادارهایی که از آغاز سال 2007 ایران نیز از آنها برای حفاظت از تاسیسات هسته اش استفاده می کند.

و اما یک اختراع جدید

 

طراحی یک سیستم نامرئی نوری برای کمک به فرود بی خطر هواپیماهای نظامی در شب

ماموریت های شبانه توسط هواپیماهای نظامی امریکا از این پس با بهره گیری از نوع جدیدی از چراغ های مادون قرمز در باند فرودگاه که فقط برای خلبان ها قابل رویت است، ایمن تر و بی خطرتر خواهد شد. به گزارش ایسنا، نیروی هوایی این کشور اخیرا در ویسکونزین، فرودهای آزمایشی را با استفاده از چراغ هایی انجام داده است که این چراغ ها فقط با به کارگیری عینک های ایمنی دید شبانه که معمولاتوسط خلبان های نظامی استفاده می شود، قـابل رویت هستند. کلنل نات توماس در کمپانی گارد ملی اوهایو در این باره به روزنامه دیتون دیلی نیوز گفت: این سیستم به هواپیماها و بالگردها امکان می دهد که بدون جلب توجه تک تیراندازهای کمین کرده، بتوانند در باندهای فرودگاهی قلمرو دشمن، فرود بیایند. وی افزود: طراحی این سیستم نوری که به کمک آن خلبان های ما می توانند ببینند، اما دشمن نمی تواند آنها را ببیند، راه حل مناسبی برای این مشکل است. گفتنی است که پنتاگون هنوز این سیستم را نپذیرفته است.

منبع: روزنامه آفتاب یزد شماره 2187 17/7/86 صفحه 8

هر دم از این سو بری می رسد

ایران بمب هوشمند و دوربرد 2 هزار پوندی جدید ساخت  متخصصان دفاعی کشورمان موفق به ساخت مدل جدیدی از بمب‌های هوشمند 2 هزار پوندی شدند.

دستیابی کشورمان به تکنولوژی طراحی و ساخت انبوه بمب های هوشمند با قدرت و دقت بالا یکی از دستاوردهای متخصصان دفاعی ایران است که به عنوان نمونه می‌توان به بمب هوشمند قاصد اشاره کرد. بمب 2 هزار پوندی قاصد، بمبی هوا به زمین، هدایت‌شونده و دوربرد است که با بهره‌گیری از پیشرفته‌ترین فناوری‌های روز جهان طراحی شده و نیاز نیروی هوایی کشورمان را به یک سلاح توانمند هدایت‌گستر و دور ایستا تامین کرده است. پس از تولید انبوه بمب هوشمند قاصد، هم اکنون نیز ایران توانسته است مدل جدیدی از بمب‌های هوشمند با نام "قدر" را بسازد. بمب هوشمند 2 هزار پوندی "قدر"، بمبی اپتیکی است که می‌تواند در کنار قاصد، پاسخگوی نیاز نیروهای هوایی کشورمان برای دراختیار داشتن این نسل از مهمات پیشرفته با قدرت انفجاری مناسب باشد.

پایگاه دوازدهم شکاری نیروی هوایی ارتش امروز افتتاح شد

پایگاه دوازدهم شکاری نیروی هوایی ارتش با نام "قائم آل محمد" در بیرجند مرکز استان خراسان جنوبی افتتاح شد.

به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از روابط عمومی نیروی هوایی ارتش، این پایگاه با حضور امیر خلبان احمد میقانی فرمانده نیروی هوایی ارتش و جمعی دیگر از مسئولان کشوری و لشگری افتتاح شد و در آن انواع جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش و سیستم‌های پیشرفته راداری وجود دارد.

فرمانده نیروی هوایی ارتش در حاشیه این مراسم، هدف از افتتاح این پایگاه را آمادگی بیشتر در مقابل هرگونه تجاوز احتمالی به کشورمان دانست و گفت: دشمنان آگاه باشند در صورت هرگونه تجاوز احتمالی به مرزهای میهن اسلامی، درس بزرگی به آنها خواهیم داد که هیچ وقت فراموش نکنند.

الجزیره: ‌‌هلی‌ کوپتر محافظ مشرف‌ با موشک‌ هدف‌ قرار گرفته‌ است‌

خبرنگار الجزیره‌ در پاکستان‌ گفت‌ هلی‌ کوپتر محافظ مشرف‌ با موشک‌ هدف‌ قرار
گرفته‌ است.

به‌ گزارش‌ شبکه‌ تلویزیونی‌ الجزیره‌ احمد موفق‌ زیدان‌ خبرنگار این‌ شبکه‌ در اسلا‌م‌ اباد گزارشی‌ به‌ نقل‌ از شاهدان‌ در محل‌ سقوط هلی‌ کوپتر همراه‌ پرویز مشرف‌ رئیس‌ جمهور پاکستان‌ که‌ عازم‌ کشمیر بود گفت‌ این‌ هلی‌ کوپتر هدف‌ اصابت‌ یک‌ فروند موشک‌ قرار گرفته‌ است‌ وپیش‌ از سقوط در هوا منفجر شده‌ است‌‌.

درحالی‌ که‌ مقامات‌ پاکستانی‌ علت‌ سقوط این‌ هلی‌ کوپتر را نقص‌ فنی‌ اعلا‌م‌ کرده‌ اند اما مقامات‌ امنیتی‌ محلی‌ حمله‌ به‌ این‌ هلی‌ کوپتر را بعید نمی‌ دانند‌.

دولت‌ پاکستان‌ گروهی‌ رابرای‌ تحقیق‌ درخصوص‌ این‌ حادثه‌ تشکیل‌ داده‌ است‌‌.

خبرنگار الجزیره‌ افزود البته‌ بسیاری‌ از تحلیلگران‌ نیز می‌ گویند این‌ گونه‌ حوادث‌ شاید به‌ نفع مشرف‌ در برابر غرب‌ باشد زیرا وی‌ به‌ این‌ شکل‌ می‌ تواند بگوید که‌ در معرض‌ حمله‌ دشمنانش‌ است‌ ‌که‌ این‌ امر دوروز پس‌ از انتخاب‌ مجدد وی‌ به‌ ریاست‌ جمهوری‌ و پس‌ از حمله‌ اخیر به‌ وزیرستان‌ که‌ کشته‌ های‌ بسیاری‌ برجای‌ گذاشته‌ است‌ قابل‌ توجه‌ است‌‌.

خرید های جدید ونزوئلا

شرکت روس‌ابارون ‌اکسپورت مشغول مذاکرات با دولت ونزوئلا درباره صدور تعداد زیادی هواپیماهای جنگی است که بخش عمده آنها درصورت انعقاد قرارداد در اوکراین مونتاژ خواهد شد.

اولگ شوچنکو ـ مدیرکل شرکت هواپیمایی اوکراین ـ با اعلام این خبر گفت: ونزوئلا در صدد است از روسیه هواپیماهای نظامی و باری مختلف را به مبلغ یک میلیارد دلار بخرد.


شوچنکو ابراز امیدواری کرد این قرارداد دربرگیرنده هواپیماهای An-74TK-200 شود که مجتمع تولیدی هواپیماسازی شهر خارکوف اوکراین مشغول مونتاژ آنها است.

به گفته شوچنکو، صدور هواپیماهای ساخت اوکراین به ونزوئلا از طریق شرکت روس‌ابارون ‌اکسپورت توسط ولادیمیر پوتین ـ رئیس جمهور فدراسیون روسیه ـ و یانوکویچ ـ نخست وزیر اوکراین ـ در حاشیه نمایشگاه هواپیمایی ماکس- مسکو 2007 در ماه اوت مورد بحث و بررسی قرار گرفته بود.

این نوع هواپیما An-74TK-200 به 13 مدل مختلف اعم از باری، هوابرد، بهداشتی و نظامی تولید می‌شوند.

این هواپیماها در روسیه و در سایر کشورهای جامعه مشترک المنافع در حال پرواز هستند.

کارخانه خارکوف قبلا این هواپیماها را به ایران صادر می‌کرد و اکنون مشغول صدور آنها به مصر و لیبی است.

سرگئی آراسلانوف ـ سخنگوی کارخانه خارکوف ـ نیز گفت: آماده‌ایم این سفارش بزرگ را اجرا کنیم چراکه در حال حاضر حداقل 40 فروند ان-74 را تولید شده داریم.

وی در عین حال تصریح کرد: وضعیت اقتصادی کارخانه خارکوف چنگی به دل نمی‌زند ولی وضع مالی فعلا ناامید کننده نیست.


به گفته وی در بودجه سال 2007 اوکراین حدود 40 میلیون دلار به عنوان یارانه دولتی برای بازپرداخت وام‌های تجاری کارخانه‌های اوکراین در نظر گرفته شده است که نصف این مبلغ در اختیار کارخانه خارکوف قرار خواهد گرفت.

اتحاد هوایی

شرکت هواپیمایی ملی ونزوئلا (کان ویاسا) اولین پرواز خود را روز یکشنبه از کاراکاس به تهران آغاز و در سر راه خود در دمشق نیز توقف کرد.

این اقدام در راستای تقویت همکاری ها بین سه کشور صورت گرفته است.

خلبان این هواپیمای ایرباس به خبرنگاران گفت:شرکت هواپیمایی ملی ونزوئلا پروازهای خود را با هفته ای یک پرواز آغاز خواهد کرد و بعدا تعداد پروازهای خود را دو برابر خواهد کرد.

این پرواز هر هفته روزهای یکشنبه از کاراکاس به سوی تهران و در روزهای سه شنبه از تهران به سوی کاراکاس صورت خواهد گرفت.

از روز نهم مارس گذشته هم شرکت هواپیمایی ملی ایران پروازهای هفتگی مشابهی را به کاراکاس آغاز کرده است.

این گونه همکاری ها نشان دهنده تقویت روابط میان سه کشور ایران، ونزوئلا و سوریه است که وجه مشترک آنها نفی مداخله جویی های امریکا در خاور میانه و امریکای جنوبی است.

هواپیما های آتش نشان یک ضرورت

آبپاشی برای مقابله با آتش سوزی های احتمالی

به بهانه:

مرگ 200 هکتار از جنگل های بلوط کرمانشاه

نویسنده: شهرام قلی پور

جنگل های کرمانشاه زغال شدند؛ این را ابرهای سیاهی که ماه های طولانی است بر آسمان شهرهای این استان ایستاده اند، نشان می دهد؛ جنگل هایی که به گفته دبیر ستاد حوادث غیرمترقبه استان کرمانشاه، از خردادماه در حال سوختن هستند و همچنان هم می سوزند؛ آتش سوزیای که به گزارش خبرنگار محلی اعتماد ملی دویست هکتار از مراتع مشعر بلوط شهرستان جنگلی <گیلانغرب> را نابود کرده است.


آتشی که تاکنون حتی تکانی هم به صندلی های مدیران این مناطق نداده، تا آنجا که حتی نمایندگان مردم این شهرها در مجلس شورای اسلامی هم موضوع را پیگیری نکرده اند؛ شاید اصلااز اتفاق های حوزه انتخابی خود بی خبر هستند. این آتش سوزی علاوه بر آسیب رساندن به ارزشمندترین رویشگاه های طبیعی کرمانشاه که بخش های بسیار مهمی از این ثروت سرشار در رشته کوه های زاگرس <گیلانغرب> متراکم است، موجب تهدید و تخریب زیست بوم جانوری غنی و منحصر به فرد این مناطق شده است. این شرایط نگرانی های فعالان محیط زیست را هم افزایش داده، چون پیگیری های آنها هم به نتیجه نرسیده است.


این اتفاق ادامه همان گزارش قدیمی طهماسب نجفی، دبیر ستاد حوادث غیرمترقبه استان کرمانشاه است، او در آن زمان از <آتش سوزی 2 هزار و 31 هکتار از مراتع و جنگل های استان> خبر داده و گفته بود: <شهرستان پاوه با یکهزار و 23 هکتار بیشترین میزان حریق را در خردادماه امسال داشته است. حریق های وقوعی در استان در شهرستان های پاوه، اسلام آباد، گیلانغرب، سرپل ذهاب، کرمانشاه، جوانرود و ثلاث باباجانی بوده است.> او همان زمان هم دلایل این آتش سوزی را کشف نکرده بود و انگار هنوز هم کشف نکرده است. نجفی آن زمان به ایسنا گفت: <امسال به دلیل بارندگی بسیار خوب و رشد مراتع، حریق ها اینگونه وسیع بوده است>!


او با اشاره به اینکه مسوولان استان در تلاشند تا هواپیمای آبپاشی برای مقابله با آتش سوزی های احتمالی تهیه کنند، گفت: <با اعتباری که به منابع طبیعی استان اختصاص می یابد، این هواپیما خریداری می شود که می تواند نقش موثری در خاموش کردن آتش داشته باشد.>

اما گزارش های مردمی حکایت از فاجعه ای جبران ناپذیر دارد. بنابراین گزارش ها <این حریق که از راس کوه <بلاله> موسوم به <کان> که دارای پهنای وسیع، انبوه و پراهمیتی است، شروع شده و پس از سوزاندن مسافت قابل توجهی از مراتع مرغوب و غنی و جنگل های نادر بلوط از یک سو به منطقه اکوسیستمی دست نخورده <ناودار> و از سوی دیگر به ارتفاعات متراکم کوه <سریوان> ختم شده و در کل بیش از 200 هکتار مراتع جنگلی مرغوب و کمیاب را طعمه خود کرده است.>


مناطقی که پیش از این محل چرای دام بوده است، این روزها محل تهیه زغال صادراتی به کشور عراق است. البته پیش از آنکه همه درختان و مناطق جنگلی سیاه [سوخته] شود. در مناطقی که امروز جولانگاه زبانه های آتش است، پناهگاه پلنگ، خرس، آهو، کل و بز، انواع پرندگان به خصوص دراج سبزی دوست، هدهد و بلبل خرمایی قرار دارد.


البته در کنار آتش سوزی هایی که این روزها آسمان استان کرمانشاه را سیاه کرده، هفته گذشته هم دست کم 30 هکتار از جنگل های بلوط بخش گهواره از توابع شهرستان دالاهوسوختند، بدون اینکه حتی مسوولی تلاشی برای یافتن علل آن انجام دهد.


منطقه سوخته کرمانشاه نشان می دهد که <از شهریور امسال تاکنون بیش از 120 هکتار از مراتع جنگلی مهم بخش <گهواره> دچار آتش سوزی شده است که دامداران را دچار آشفتگی و سردرگمی کرده است. تداوم این آتش سوزی های پی در پی و لجام گسیخته که علت اصلی آن بیشتر سهل انگاری عنوان می شود، در جای خود پیامدهای غیرقابل جبرانی را به محیط زیست و به تبع آن اقتصاد معیشتی مردم تحمیل می کند که جای بسی تامل دارد.>


این آتش سوزی های رقت بار دغدغه و ناامیدی آگاهان مسائل زیست محیطی و متعاقب آن تلنبار شدن تلی از خاکستر، زغال هایی افراشته، از بین رفتن گیاه خاک، تخریب ریه سبز، کوچ اجباری حیوانات و زمینی به رنگ سیاه مخملی است که چشم دوستداران و پاسداران منابع طبیعی را سخت می آزارد.

منبع: روزنامه اعتماد ملی شماره 479 16/7/86 صفحه 13