چشم سوم ایران چگونه روشن شد

فعالیت های دامنه دار و آینده نگرانه کشور در زمینه فناوری های فضایی، امروزه ایران را به باشگاه فضایی جهان ملحق کرده است.
به گزارش گروه دفاع و امنیت مشرق ، شاید پس از وقایعی چون عملیات کربلای4 بود که تأثیر اطلاعاتی که از طریق ماهواره ها قابل کسب است برای اولین بار، مسئولین را به اهمیت دانش فضایی و تلاش در زمینه تولید محصولات فضایی واقف کرد.
ماهواره‌ها، به عنوان «چشم سوم بشر» در فضا، مجموعه وسیعی از امکانات را در اختیار می‌گذارند و با توجه به همین موضوع، کشورهایی که ماهواره‌ای متعلق به خود را ندارند، کشورهای «کور» لقب می‌دهند.
تصاویر ارسالی ماهواره ها، جهت پیش‌بینی بلایای طبیعی و مدیریت پیامدهای آن جهت کاهش خسارات، اکتشافات معدنی، بررسی تغییرات آب و هوایی و اقلیمی، پایش جنگلها، مراتع، اقیانوسها و کاربردهای متنوع دیگر به کار می‌روند.
استفاده از ماهواره در ارتباطات، انتقال داده و تصویر مدتهاست کیفیت زندگی بشر را ارتقا داده و پخش زنده تلویزیونی و ارتباطات تلفنی از اقصی نقاط جهان مدیون توسعه فناوری فضایی است.
همچنین ناوبری و تعیین مسیر حرکت هواپیماها، کشتی‌ها و هر نوع وسیله دیگر امروزه به کمک ماهواره‌ها تسهیل شده است.
از کاربردهای ماهواره ها باید به امکان برقراری انواع ارتباطات از جمله رادیویی، تلویزیونی،‌ بیسیم ها و تلفن، بین نقاط کور کشور با سایر مناطق اشاره نمود که بدون استفاده از ماهواره در نقش یک واسطه، بایستی از تعداد زیادی ایستگاه های واسطه روی زمین استفاده نمود که هزینه بسیار بالایی در بر خواهد داشت.
اما وقوع بلایای طبیعی و نیاز به پایش منابع طبیعی و بسیاری کاربردهای دیگر ماهواره ها نیز به جدیت بیشتر این برنامه انجامید. وجود ماهواره های ایرانی، این امکان را به کشورمان می دهد تا در عرصه های مختلف علمی و تحقیقاتی و مراقبت های محیطی، همچنان حرف اول را در منطقه بزند.
ماهواره های جدید همراه با فناوری ساخت و پرتاب ماهواره، به ایران امکان آن را می دهد تا دانش فضایی را برای پوشش و نظارت بر سرزمین خود در ابعاد مختلف چون ارتباطات، زمین شناسی، نظارت بر تحولات آب و هوایی، نگهبانی از جنگل ها و پایش میزان گرمای زمین در اختیار بگیرد. موقعیت جغرافیایی ایران و قرارگرفتن آن در یک گستره جغرافیایی با گوناگونی های بسیار، ما را نیازمند آن ساخته است تا برای پوشش کشور از ماهواره کمک بگیریم. در واقع دانشمندان کشورمان می خواهند با دسترسی به فناوری ساخت، پرتاب و ردگیری ماهواره، پدیده های مذکور را تحت کنترل و نظارت داشته و قابل بهره برداری سازند.
در کاربردهای امنیتی نیز ماهواره ها با داشتن دوربین های پیشرفته و با قدرت تفکیک بالا، کمک شایانی به افزایش توان نظارتی نهادهای مربوطه در حوزه های تحت نظارت خود می نماید.
نیروی های نظامی نیز علاوه بر بهبود پوشش ارتباطی خود و نیز تأمین امنیت انتقال داده ها از طریق ماهواره ها، برای کاربردهای شناسایی در داخل و خارج از مرزهای کشور از این وسیله ارزشمند استفاده می نمایند.
تجارت در بخش فناوری فضایی اکنون رونق بسیاری دارد و در تمام دنیا از ماهواره‌ها برای خدمات مخابراتی، انتقال داده و بسیاری موارد دیگر استفاده می‌شود. رویکرد به فضا به دلیل جنبه‌های اقتصادی باعث شده اغلب کشورهای دنیا، با دید اقتصادی به فناوری فضایی نگاه کرده و این موضوع حتی موجب روی آوردن کشورهای در حال توسعه به این حوزه از فناوری است.
موفقیت ایران در پرتاب و قرار دادن ماهواره امید و ماهواره های جدید در مدار، این امکان را می دهد تا در آینده به عنوان یک تولیدکننده بالابرها و پرتاب کننده ماهواره، سهمی از بازار پرسودی که اینک در اختیار تعداد اندکی از کشورها از جمله آمریکا، روسیه، فرانسه، چین و هند قرار دارد، ازآن خود کرده و در نتیجه می توان حدس زد که رقبا بیکار ننشسته و جوسازی های خود را علیه تهران با پوششی سیاسی، تشدید کنند.
در دانشگاهها و پژوهشکده های ایران در سالهای اخیر رشته های تحصیلی جدیدی در زمینه علوم فضایی دایر شده است و این مراکز فارغ التحصیلانی داشته اند که اینک بدنه علمی هیات های تحقیقاتی و علمی کشور را در امور فضایی می سازند. ساخت ماهواره در دانشگاه علم و صنعت به این معنا است که ایران علاوه بر دستیابی به فناوری ساخت و پرتاب ماهواره و در مدار قراردادن آن، این فناوری را آنقدر بومی کرده که توانسته است طراحی و ساخت ماهواره ها را به دانشگاه های خود نیز گسترش دهد.
در نخستین تلاش ها، برای کسب دانش فوق پیشرفته طراحی و ساخت ماهواره ها کارهای مشترکی با کشورهای روسیه و ایتالیا صورت گرفت. ماهواره سینا با کمک روسیه طراحی شد و ماهواره مصباح با کمک ایتالیا. در ادامه و با فراگیری و تولید دانش طراحی و ساخت ماهوراه ها، امید، مصباح-2، زهره، طلوع، رصد-1،فجر و نوید علم و صنعت نیز ساخته شدند.
به گزارش مشرق، ماهواره سینا-1 (Z.S.4) به عنوان اولین تلاش کشور در این زمینه، ‎ 35دقیقه پس از پرتاب در سال 1384، از موشک روسی کاسموس جدا شده و در مدار زمین قرار گرفت و پس از گذشت 1/5 ساعت از جدا شدن موشک، با ارسال سیگنال بین زمین و ماهواره، خبر قطعی قرار گرفتن ماهواره در مدار داده شد. 

فعالیتهای کاربردی این ماهواره 160 کیلوگرمی، در دو محور مخابراتی و تصویربرداری از سطح زمین برای نیازهای عمومی بود. تصویربرداری این ماهواره برای فعالیتهایی نظیر حوادث غیرمترقبه، کشاورزی، منابع زمینی و سایر نیازهای عمومی مورد استفاده قرار گرفت.
این ماهواره می‌توانست اطلاعاتی را بصورت محدود در باندهای فرکانس وی.اچ.اف و یو.اچ.اف ارسال و دریافت کند. ماهواره سینا-‎1 طی قراردادی با انستیتو هواپیمایی روسیه «مایی» و شرکت‌های روسی «آپتک» و «پالیوت» و با شرکت چند گروه از تیم‌های تخصصی ایرانی از طرف وزارت علوم و نیز انستیتوی نقشه‌برداری و شرکت صنایع الکترونیک ایران در سال 2005 ساخته شد.

این ماهواره توانست محققین و دانش‌پژوهان ایرانی را با یافته‌های دانشمندان روس آشنا کرده و از ترکیب این دو گروه، کار انجام شده است.
ماهواره سینا-‎1 سه سال عمر داشت و در مدار دایره‌ای (خوشید آهنگ) در ارتفاع ‎ 700 کیلومتری قرار گرفت. سینا-‎1 با داشتن 170کیلوگرم وزن مجهز به دو دوربین بود و می‌توانست از سطح زمین تصاویری برای نیازهای عمومی با دقت 250 و ‎50 متر تصویر تهیه کند.
این ماهواره مزین به پرچم جمهوری اسلامی ایران با نمایی از نقشه ایران و خلیج فارس بر روی بدنه آن بود و دوره مأموریت خود را با موفقیت به پایان رساند.
پروژه مصباح از سال 1376 شروع شده و ماهواره مصباح با همکاری شرکت ایتالیایی CG ساخته‏ شد. بدین ترتیب، ایران به جمع معدود کشورهای دارای فناوری طراحی ماهواره پیوست. طرح ماهواره مصباح جهت دستیابی به فناوری فضایی، مأموریت انتقال داده بین ایستگاه های زمینی به صورت ذخیره و ارسال(Store & Forward) را هدف گذاری نمود. ماهواره مصباح، 75 کیلوگرم وزن دارد و ابعاد آن 50 در 50 در 70 سانتیمتر مکعب و دارای عمر مفید 3 تا 5 است و برای قرار گیری در مدار ارتفاع پایین، LEO طراحی گردید. کنترل موقعیا در این ماهواره، از نوع غیرفعال با استفاده از بوم مغناطیسی و کنترل حرارت نیز از نوع غیر فعال است.

مراحل ساخت نمونه آزمایشگاهی ماهواره در خرداد 1380 به پایان رسیده و اقدامات بعدی جهت اجرای مراحل ساخت نمونه مهندسی(EM) و نمونه فضایی(FM) آغاز شد که در بهمن ماه سال 1381 منجر به عقد قرارداد انتقال دانش فنی گردید.

به گزارش مشرق،  با کارشکنی روسها، برنامه پرتاب این ماهواره که قرار بود با موشک کاسموس3ام انجام شود، لغو گردید. اما این عدم پایبندی به تعهدات از سوی روسیه که در اینگونه حرکات، در سطح جهان بسیار بدنام می باشد موجب تصمیم جدی متخصصات داخلی برای توسعه سریعتر ماهواره برهای بومی گردید. قرار است ماهواره مصباح برای قرارگیری در ارتفاع مداری بیش از 800 کیلومتر و برای تعداد 14 دور در شبانه روز گرد زمین و طول مدت رؤیت 45 دقیقه توسط ماهواره برهای بومی به فضا پرتاب شود.

پس از کسب دانش طراحی و ساخت ماهوراه ها، گام منطقی بعدی، ‌اقدام به طراحی و ساخت یک ماهواره کاملاً بومی با اتکا به دانش داخلی و بدون مشارکت هیچ کشور خارجی بود که نتیجه آن، ماهواره ملی «امید» است. این ماهواره، با اولین نسل از پرتابگرهای بومی با نام «سفیر» با موفقیت کامل پرتاب شد و جالب اینکه فراتر از حد انتظار نیز ظاهر شد.
         
http://mashreghnews.ir/NSite/FullStory/News/?Id=26415