با سعید حسامی، مدیرعامل هواپیمایی جمهوری اسلامی
جام جم آنلاین: تاکید میکنم «شخصی که کنار مدیرعامل هواپیمایی جمهوری اسلامی ایستاده به آرامی در گوشش میگوید: قربان! تاکید نکنید. این گونه تاکید کردن بیش از حد نتیجه عکس میدهد. به طرفش برمیگردد. نخیر! تاکید میکنم و درست است. من ایرلاینهای دیگر را دیدهام و میدانم چه میگویم. ما یکی از بهترینها هستیم. تاکید میکنم، بهترین هستیم...!» سعید حسامی از وقتی مدیرعاملی هما را به عهده گرفت تا امروز که 5/3 سال میگذرد، شکسته به نظر میرسد. شاید به علت استرس فراوانی است که شغلش به وی وارد میکند.
خودش میگوید: خیلی افراد فکر میکنند مدیریت ایرلاین کار باکلاسی است، اما من میگویم فقط کار پراسترسی است. وقتی به من خبر میدهند هواپیمایی آن بالا یکی از موتورهایش از کار افتاده و عدهای در معرض خطرند، خدا میداند به من چه میگذرد. اینها نتیجه استرس است....
بااین حال، حسامی و هما زیر تیغ انتقادهای بسیاری قرار دارند؛ از کیفیت هواپیماها و برخورد پرسنل پروازی و غیرپروازی گرفته تا تاخیرها و چالشهایی که خدمات نامناسب به وجود میآورند. مدیرعامل هما در پاسخ به همه این پرسشها عملکردش و آمار هما را به معجزه تشبیه میکند و آن را میستاید؛ ستایشی که معلوم نیست چند درصد پرسنل و مسافران هما آن را میپذیرند.
گفتگوی جامجم با حسامی حاوی نکات جدید و تازهای است که مطالعه آن و مقایسه احتمالی که خواننده میان این گفتهها با آنچه میبیند خواهد کرد، جالب به نظر میرسد. هما بتازگی خیلی روی آنتن بوده است. ظاهرا ادعا شده شما از نظر ایمنی و کیفیت پروازی یکی از ته جدولیها هستید.
بله. این خبر را یکی از خبرگزاریها منتشر کرد و من واقعا نمیدانم علت و منشأ این حرکات چیست که منافع ملی را هدف قرار میدهد. یک سایتی با منشأ نامشخص پیدا شده و ادعایی کرده که اصلا ملاک نیست و من تکذیب میکنم. در آنجا گفته شده که رتبه ایمنی و کیفی ما پایین است.
کدام دلیل برای این مدعا ذکر شده است؟ به کدامین چک و بازرسی و گزارش و مدرک استناد شده؟ بالاخره وقتی کسی حرفی میزند یا ادعایی میکند، باید ادعایش را ثابت کند، باید مدرک بیاورد، نه اینکه حرافی کند و تیتر بزند، آن هم به نقل از منابع خارجی که سر و تهش معلوم نیست.
اینها واقعا اذهان را نسبت به هما که یکی از نمادها و بدنههای مهم کشور است، مغشوش میکند. باز اگر سند و مدرکی بود، اگر انتقاد سازندهای بود، میپذیرفتیم؛ اما این تیترهای جنجالی بدون محتوا واقعا چه چیز را میخواهد ثابت کند؟ و چه چیزی پشتش است و اصلا چه چیزی از آن بیرون میآید؟
اما ادعا شده موسسهای که رتبه هما را بیستاره اعلام کرده، از معتبرترین موسسات رتبهبندی شرکتهای هواپیمایی است.
من و شما هم میتوانیم سایت اینترنتی بزنیم و ادعا کنیم مثلا فلان شرکت، فلان رتبه را میگیرد؛ اما باید بگوییم ملاک ما چیست و از چه راهی به این نتیجه رسیدهایم. وقتی اینها را نمیگوییم و فقط بر حرف خودمان تاکید داریم که نمیشود گفت کار ما ارزش دارد.
این موسسه میگوید از مسافران نظرسنجی کرده، مگر در تعیین کیفیت یک ایرلاین فقط نظر مسافر تعیینکننده است؟ دیگر آیتمها مثل ایمنی و کیفیت هواپیما و غیره چه میشود؟ تازه بیایند بگویند از کدام مسافران، در کدام پرواز و با چه پرسشها و ملاکهایی؟ من تاکید میکنم که هما یکی از بهترین خدمات را ارائه کرده و یکی از بهترینهاست. از خودم هم حرف نمیزنم.
از اتحادیه اروپا مدرک دارم. به خاطر شرایط تحریمی و بهانهگیریهایی که از ما میشود، مرتب زیر نظر و چکاپهای مختلف هستیم. هنوز یک مورد حتی یک مورد پیدا نشده که بگویند هواپیماهای ما مشکل کیفی یا ایمنی دارد و مثلا به فلان فرودگاه معتبر بینالمللی نمیتواند برود.
همین الان نماینده اتحادیه اروپایی در همین اتاق بغلی نشسته است. بروید بپرسید برای چه آمده و ما چه کردهایم. ملاک ارزیابی معتبر برای ما تاییدیههایی است که از سازمان هواپیمایی کشوری خودمان یا اتحادیه اروپایی میگیریم که گرفتهایم. ملاک برای ما اینگونه تیترها نیست.
با این حال نشانههای بسیاری هست که سطح خدمات شما با شرکتهای خارجی تفاوت زیادی دارد. شما به همین برخوردها نگاه کنید. گاهی برخوردهای پرسنل زمینی با مهمانداران داخل هواپیما مودبانه نیست، یا تند است یا مسافر با بیاعتنایی مواجه میشود و به کارش رسیدگی نمیشود. فکر نکنم اینها قابل انکار باشد.
نه، قابل انکار نیست و من هم انکار نمیکنم. متاسفانه در میان کارکنان ما افرادی اینچنین وجود دارند که رفتارهایشان در شان و کلاس هما نیست، اما واقعا معدود هستند و بیشتر پرسنل هما افرادی شریف، مودب و خوشبرخوردند. گاه مشکلات شغلیای که وجود دارد باعث بروز برخی برخوردها میشود.
ما با عنایت به این مشکلات داریم با آموزش و همچنین کمک به رفع پارهای مسائل جانبی، سطح مشکل را کاهش میدهیم البته عنایت داریم که این مساله هیچ وقت به صفر نمیرسد، ولی داریم تلاش میکنیم سطح برخوردها مناسب شود.
حالا برخی جاها با اقدامات و ابزارهای مدیریتی و برخی جاها با آموزش. امیدوارم در آینده نزدیک شاهد بهبود این مسائل باشیم و به عنوان مدیرعامل هما از تمام کسانیکه برخورد نامناسبی با آنها صورت گرفته، عذرخواهی میکنم.
مساله دیگر، کیفیت و ظاهر هواپیماهای شماست؛ میدانید که جالب نیست.
داریم در این بخش هم کار میکنیم. به عنوان مثال داریم طراحی و دیزاین داخلی هواپیماها را بهبود میبخشیم و به سمت راحتی پیش میبریم؛ مثلا اینکه فضای قرار گرفتن مسافر بازتر و با امکانات بیشتر باشد. درباره ظاهر هواپیماها هم برنامه داریم که بزودی اثرش را میبینید.
ایمنی هواپیماها چطور؟
عرض کردم هواپیماهای ما از نظر ایمنی هیچ مشکلی ندارند. این را من نمیگویم، اتحادیه اروپایی میگوید. بازرسیهای آنها خیلی متعدد بوده است. در 3 سال اخیر شاهد بیش از 30 بار بازرسی بودهایم؛ به انگیزههای سیاسی یا غیرسیاسی. به نظر ما این همه بازرسی واقعا بازرسی نیست و بهانهگیری است که بوی توطئه از آن میآید، الان هیچ ایرلاینی در دنیا به اندازه هما توسط اتحادیه اروپایی بازرسی نمیشود.
ما تمامی استانداردهای پروازی اتحادیه اروپایی را پشت سر گذاشتهایم. آنها فکر میکردند با این بازرسیها ما را غافلگیر میکنند. خیال کرده بودند! اگر میدانستند نتیجه بازرسیهایشان به تایید ما منجر میشود، هرگز اینکار را نمیکردند؛ چرا که به خودشان و دنیا ثابت شد پروازها و هواپیماهای ما بدون اشکال است.
آنها میخواستند پروازهای هما به اروپا را قطع کنند و به دنبالش هم بودند، اما نتوانستند. محاسبه کرده بودند که ما تحریم هستیم و تحریم بر بدنه کار ما اثر گذاشته و منتظر یک تلنگر هستیم تا همان که آنان میخواهند، بشویم، اما خودشان بر اشتباه بودن محاسباتشان مهر تایید زدند.
با این حال میدانید که سوانح هواپیمایی در سالهای اخیر چقدر افزایش پیدا کرده. اخبار متعددی میرسد که فلان هواپیما موتور یا چرخش دچار اشکال شد، فرود اضطراری کرد، آتش گرفت و غیره. اینها با سخنان شما که اینقدر قاطعانه سخن میگویید، تناقض دارد.
من باید برخی چیزها را برای شما توضیح بدهم که فکر کنم ناشی از سوءتفاهم باشد. ببینید، الان حدود 50 سال از عمر هما میگذرد. باور میکنید ما در این 50 سال فقط یک سانحه هوایی داشتهایم؟
فقط یکی؟! پس این همه ...
بله، فقط یکی. مال هما فقط یکی. ایرانایرتور یا سایر شرکتها که به هما مربوط نیست. اعلام میکنم ایرانایر کمسانحهترین شرکت هواپیمایی در دنیا شناخته شده. این افتخار بزرگی است که نباید با انتشار اخبار غیرواقعی آن را کمرنگ کرد. این افتخار کشور است. هما فقط یک سانحه داشت که آن هم چند سال پیش یکی از هواپیماهای ما هنگام بلند شدن به کوههای البرز برخورد کرد. غیر از آن دیگر سانحه نداشیم.
آنچه احتمالا منظور شماست اتفاقات هوایی است که مثلا موتور یک هواپیما آتش میگیرد یا چرخش باز نمیشود و غیره. اینها اسمش سانحه نیست، اتفاق است و در تمام شرکتهای هواپیمایی دنیا که در ذهن بسیاری از ما سابقه خوبی دارند اتفاقا بیشتر است.
بالاخره هواپیما هر قدر هم که نو باشد، ممکن است برایش اتفاق رخ دهد. بسیاری از شرکتهای هوایی دیگر در ایران طی سالهای گذشته سانحه داشتهاند، اما هما فقط یکی داشته، این را به خاطر داشته باشید.
در بحث خدمات فرودگاهی نیز بسیاری مسافران از هما گله دارند. تاخیرها زیاد است و هنگامی که تاخیر ایجاد میشود، برخلاف سایر شرکتهای خارجی که هوای مسافرینشان را دارند، برای آنها هتل میگیرند، اسکان و حمل و نقلشان را عهدهدار میشوند، برخورد مودبانه و مسوولانهای دارند و غیره، هما ظاهرا اینگونه نیست. موقع تاخیر هیچکس پاسخگوی مسافران نیست و ماموران فرودگاهی هما آب میشوند و میروند زیر زمین. این مساله شاید در کشور خودمان چندان به چشم نیاید، اما مسافرانی که در فرودگاههای خارجی وضعیت خدمات سایر شرکتها با هما را مقایسه میکنند، این تفاوتها به گونهای آزاردهنده به چشمشان میآید. در این باره چه میگویید؟
ببینید، من در مقام مقایسه نیستم و به ایرادات کار خودمان هم واقفم، اما واقعا اینگونه نبوده است. ما مثل بسیاری شرکتهای دیگر خدماتمان را هنگام تاخیر ارائه میکنیم، مگر موردی باشد که شما به من بگویید و پیگیری کنم و جواب بدهم، اما ما نیز برای مسافران هتل میگیریم و آنها را به هتل میبریم و خدمات رفاهی و تغذیهای در اختیارشان قرار میدهیم البته عرض کردم ما در مورد نیروی انسانی مشکل داریم و برای رفع آن هم برنامه ریختهایم که این برنامه هم معطوف به کاهش نیروی انسانی است و هم معطوف به برگزیدن افرادی است که هنگام تماس مستقیم با مردم انگیزه خدمت بالایی داشته باشند.
بزودی خواهید دید که بافت نیروی انسانی شاغل در بخش فرودگاهی و مهمانداری ما در حال ترمیم شدن است و اثراتش را در همان برخوردها و اصلاح رفتارها خواهید دید.
کی منتظر باشیم؟
به زودی. خودتان حس میکنید.
درباره افزایش تاخیرها چه میگویید؟
ببینید، ما درباره مساله تاخیرها بر سر یک دوراهی قرار داریم. از یکسو کاهش تاخیرها مستلزم داشتن هواپیمای جایگزین دوم و سوم است که ما دستکم فعلا و به این سرعت امکان تهیه آن را نداریم. وقتی هواپیمای جایگزین باشد ، روشن است که در صورت بروز نقص فنی در یک هواپیما بدون آن که منتظر رفع نقص بمانید و تاخیر ایجاد شود ، بلافاصله هواپیمای سالم جایگزین و پرواز انجام میشود. اما سوی دیگر دوراهی اهدافی است که ما برای رشد جابهجایی مسافر و ارائه خدمات کمی در نظر گرفتهایم تا با همین ناوگان موجود، به تعداد بیشتری از مردم خدمات بدهیم.
واقعا در این دوراهی ماندهایم چه کنیم. گاهی به این سو و گاهی به آن سو میرویم. کاهش تاخیرها با تعداد مسافر جابهجا شده رابطه عکس دارد و ما سعی در تنظیم آن داریم. با این حال عرض میکنم که آمار عملکردی ما با همین شرایط به معجزه میماند. در این شرایط دشوار تحریم ما معجزه کردهایم.
ما به رقم جابهجایی 10 میلیون مسافر در سال رسیدهایم که واقعا جز یک همت بسیجی کارکنان هما نام دیگری نمیتوان بر آن گذاشت. هما در سال 57 در شرایطی که از ناوگان هوایی و تجهیزات نو برخوردار بود ، قادر به جابهجایی یک میلیون مسافر در سال بود اما اکنون و تقریبا با همان ناوگان ما الان که تحریم هستیم سالانه 10 میلیون مسافر جابهجا میکنیم. شما نام این را جز معجزه چه میگذارید؟
ناوگان شما الان چه وضعیتی دارد؟
ما الان 39 فروند هواپیما داریم که 8204 صندلی را در بر میگیرد. هواپیماهای ما از فوکر 100، بویینگ و ایرباس تشکیل شده که اخیرا قرار است چند فروند توپولف نیز به آن اضافه شود. برای خرید برخی دیگر از هواپیماها نیز در حال رایزنی هستیم که اعلام میکنیم.
زیرساخت و اکثر هواپیماهای شما غربی است، فکر نمیکنید خرید هواپیماهای شرقی در این ناوگان جالب نباشد؟
خرید توپولف 204 به لحاظ قیمت و کیفیت واقعا به نفع ماست، حتی از نظر ظاهر. شما اگر ریخت این هواپیما را ببینید اصلا نظرتان راجع به توپولف تغییر میکند، اصلا یک چیز دیگری است. درباره دغدغه شما هم باید بگویم خیر، تناقضی ایجاد نمیکند، چرا که مثلا در رده هواپیماهای غربی مگر ایرباس با فوکر خدماتی یکسان یا ساختار فنی یکسانی دارند؟ خیر، جدا هستند. پس این مورد هم مشکلی ایجاد نخواهد کرد.
توپولفها کی به ایران میرسند؟
هنوز زمان داریم. زمان تحویل 18 ماهه است که حدود 8 ماه از آن میگذرد. حدود یک سال دیگر زمان لازم دارد.
و قیمتش؟
محرمانه است. از من نخواهید.
برنامهتان برای خرید هواپیماهای دیگر چیست؟
از بیان جزییاتش معذورم، اما در این حد میتوانم بگویم که ما در حال افزایش خرید هواپیما هستیم و میانگین خریدهایمان 2/6 هواپیماست که در دولت نهم اتفاق افتاده است.
مساله دیگری که این روزها ایرانایر را دچار چالش کرده، ظاهرا تعلل این شرکت در ورود به فرآیند خصوصیسازی است. چرا نمیخواهید خصوصی شوید؟ چه موانعی بر سر راه وجود دارد که اعتراضاتی را نیز در مجلس و وزارت راه ایجاد کرده است؟
چه کسی گفته هما نمیخواهد خصوصی شود؟ چه کسی گفته ما تعلل میکنیم؟ آیا مدارکی برای اثبات حرفهایشان در دست دارند یا فقط حرف میزنند؟ ما در حال طی مراحل لازم هستیم، اما طی برخی از این مراحل در دست ما نیست. ما الان هم یک بنگاه خصوصی هستیم، ما تحت مقررات دولت نمیتوانیم رفتار واقعی داشته باشیم، در نتیجه ضرر عملیاتی میدهیم. حالا چه کسی با وجود این ضرر عملیاتی حاضر به خرید سهام ماست؟ وقتی ما سهامی را میخریم که سود داشته باشد، وگرنه نذر که نداریم سهام شرکت ضررده را بخریم.
این مانع اصلی است که در حال رفع آن هستیم و برای کاهش ضرر برنامههای خاصی را داریم که شروع هم شده است. اما بحث دیگر، بحث کنترل قیمت بلیت است که دولت با وجود آن که ما مدتهاست پیشنهاد افزایش قیمت را به دولت و شورایعالی هواپیمایی دادهایم، حاضر به اعمال آن نیست، چرا که احتمال میدهند افزایش قیمت بلیت هواپیما هم باعث کاهش دسترسی اقشار مردم به هواپیما شود و هم به طور روانی بر افزایش قیمت سایر کالاها تاثیر بگذارد.
در نتیجه ما باید ابتدا این موانع و بویژه بخش سوددهی را حل کنیم و بعد به سوی خصوصیسازی پیش برویم. البته ما فرآیند و مطالعات فنی و اقتصادی لازم را شروع کردهایم که به زودی به نتیجه میرسد، اما این که تعللی در کار باشد، فقط خبرسازی برخی رسانههاست.
مقدار ضرر شما الان چقدر است؟
ضرر ما به طور متوالی در حال کاهش بوده و هست. ما در سال 84 معادل 46 میلیارد تومان ضرر دادیم که این رقم در سال 85 به 27 و در سال 86 به 19 میلیارد تومان رسید.
و برای امسال؟
به یاری خدا تا پایان امسال میخواهیم زیان عملکردی هما را به صفر برسانیم و این شرکت از اول سال 88 دیگر یک شرکت زیانده داخلی نخواهد بود. آنگاه مقدمات ورودش به بورس و خصوصیسازی نیز فراهم میشود.
یکی از مسائلی که بتازگی شایعه شده است، مهاجرت پرسنل ماهر هما به ایرلاینهای حاشیه خلیج فارس بویژه قطر و کویت است. ظاهرا این مهاجرت به سبب دستمزدهای بالایی است که آنها میپردازند. این مساله را تایید میکنید؟
متاسفانه بله. تعدادی از پرسنل ماهر ما در بخشهای مهمانداری، خلبانی و پرسنل فنی که حدود 100 نفر میشوند، به خاطر حقوقهای بالای ایرلاینهای کشورهای همسایه به آنجا رفتهاند. متاسفانه فعلا بضاعت ما برای پرداخت حقوق زیاد نیست ولی امیدواریم بتوانیم ترمیمش کنیم.
اصولا پرسنل هوایی ایران و بویژه خلبانهایش در دنیا بهترین هستند. این را نیز من نمیگویم. همان اتحادیه اروپایی گفته. کارشناسان کمیته ایمنی این اتحادیه دانش فنی بسیار بالای پرسنل ما را تایید کرده و اعتراف کردهاند متخصصان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران نیاز به آموزش فنی ندارند.
حالا عرض میکنم که این ایرلاینهای همسایه ما هر چه پیشرفت فنی و کیفی کردهاند، مدیون پرسنل ایرانی هستند و بدون وجود آنها امکان این ارتقا وجود نداشت. واقعا ما در بهرهوری نیروی انسانی که در هما انجام دادیم، مشاهده کردیم که چه پرسنل توانمند و غیرتمندی داریم که در این تحریمها کارشان را به نحو احسن انجام دادند.
ما قبلا به ازای هر هواپیما 400 نفر پرسنل داشتیم، الان به ازای هر هواپیما 200 نفر داریم. یعنی بهرهوری بالا رفته و این که عرض میکنم ما داریم زیانمان را کاهش میدهیم، با همین روشهاست.
شایعاتی نیز درباره فروش خط پروازی تهران توکیو به امارات مطرح شده که ظاهرا در راستای صرفهجویی انجام میشود.
جالب است! این را من هم میگویم که خط تهران توکیو بزودی تعطیل میشود، چون از نظر اقتصادی به صرفه نیست و ضرر میدهد. بله! تعطیل میشود، اما این که مالکیت خط پروازی را به کشور دیگری بفروشیم، از آن حرفهاست. خط هوایی که قابل خرید و فروش نیست. صرفا ما یک مکاتبه با ژاپن خواهیم داشت که از این پس پروازهایمان انجام نمیشود و خط تعطیل میشود، همین!
البته ما برنامههای دیگری نیز در همین راستا برای کیفی کردن و گسترش خطوط هوایی به سایر نقاط ایران داریم که مهمترین آن برقراری پرواز مستقیم میان مراکز استانهاست. فعلا به این صورت است که مثلا اگر شما بخواهید از شیراز به تبریز بیایید، پرواز مستقیم وجود ندارد.
شما باید به تهران بیایید و بعد با پروازی دیگر عازم تبریز شوید، اما بزودی این دو مرکز استان به طور مستقیم به یکدیگر وصل و توقف پروازها یا شهر واسط حذف میشود. این یک تحول در خطوط هوایی کشور است و بسیاری از منافع را که قبلا نداشتیم برای ما ایجاد و رفاه مردم را نیز بیشتر خواهد کرد.
آقای حسامی! بسیاری از ایرانیانی که در خارج کشور هستند، میگویند پرواز با سایر خطوط هوایی دنیا را به مسافرت با هما ترجیح میدهند. واقعا این طور است؟
عجب قضاوتی! من در فرودگاههای معتبر دنیا افرادی را دیدهام که وقتی آرم آبی هما را میبینند، اشک میریزند، افرادی را میبینم که با تعصب پای هما ایستادهاند. ما حداقل 57 هزار مسافر را سراغ داریم که به هما همیشه وفادارند و با هیچ هواپیماییای جز هما سفر نمیکنند. اسامیشان را دارم! شخصی از ایرانیان مقیم خارج به من میگفت من یک اخم مهماندار هما را به هزاران رنگ و لعاب و زرق و برق مهمانداران ایرلاینهای خارجی نمیفروشم.
اینها برای ما افتخار است و من برای حفظ آن همیشه استرس دارم. شاید باور نکنید، اما این درون من است. شاید خیلی افراد فکر کنند مدیریت ایرلاین کار باکلاسی است، اما من میگویم کار پراسترسی است. من شبانهروز استرس دارم. وقتی به من خبر میدهند موتور یک هواپیما آن بالا از کار افتاده یا آتش گرفته یا چرخ هواپیما باز نمیشود، خدا میداند تا هواپیما به زمین بنشیند چه بر من میگذرد. استرس مثل لباس همراه من است.
در مدتی که وارد هما شدهاید، آیا موردی از اخلال در امنیت پروازها مثل اقدام به هواپیماربایی و غیره وجود داشته است؟
خیر. حتی یک مورد. با افتخار میگویم که امنیت پروازهای ما در این سالها و سالهای گذشته در بین سایر ایرلاینها تک بوده است و حتی یک مورد کوچک هم نداشتهایم که بخواهیم به آن اشاره کنیم. این نیز یکی از شاخصههایی است که من را به این نتیجه میرساند تاکید کنم بهترین هستیم. |