یکم آذر ماه 1388 بزرگترین زرمایش پدافند هوایی تاریخ کشور در محدوده ای معادل 600000 کیلومتر مربع ( حدودا 50 برابر وسعت سرزمینهای اشغالی )  آغاز گشت تا اینبار نیز  در زمان صلح دلاور مردان نیروهای مسلح حماسه ای دیگر را رقم زنند، حماسه ای از جنس هوشیاری و دانش. رزمایش مدافعان آسمان ولایت 2 در یکم آذر سال 88 در شرایطی آغاز گردید که تکمیل تدریجی مراحل استقلال قرارگاه پدافندی خاتم الانبیا و شناخته شدن آن به عنوان نیروی چهارم ارتش جمهوری اسلامی ایران در حال ایجاد یک تحول عمیق و ارتقای قابلیت تحرک ، نو آوری های تکنیکی ، تاکتیکی و گسترش وسیع لایه های پدافند هوایی در سراسر خاک کشور است. این رزمایش را می توان به جرات یک نقطه عطف در تبدیل پدافند هوایی کشور به یکی از مجهز ترین و کارکشته ترین نیروهای نظامی خاور میانه دانست، از آنجاکه نبود توان تخصصی مناسب در رسانه های عمومی کشور موجب ناگفته ماندن بخشهای مهمی از حقایق تسلیحاتی و تاکتیکی رزمایش آسمان ولایت2 گردید، اینبار تحریریه ماهنامه صنایع هوایی کمر همت بر دفاع از دستاوردهای نیروهای مسلح بست تا از دستاوردهای افسران متخصص و متعهد پدافند هوایی سپاه و ار تش در برابر هجمه ناجوانمردانه دشمن خارجی و خود فروختگان ایرانی زبان دفاع نماید . شرح تخصصی هر رزمایش را می توان به دو قسمت تاکتیکها و تکنیکهای رزمی و توان تسلیحاتی تقسیم بندی نمود ، بسیاری از تاکتیکهای به کار رفته در این رزمایش بنا به مصلحت از دیدگان جستجوگر پنهان ماند، تا روز واقعه در صحنه نبرد رونمایی گردند ، این امر برای توان تسلیحاتی نیروهای پدافندی هم صادق بود اما توان افشا شده پدافند هوایی کشور هم بسیار در خور توجه بود، تسلیحات جدید مورد استفاده در این رزمایش را می توان در حوزه های زیر بررسی نمود.
رادارها:
در روز اول رزمایش که به تمرین شناسایی اهداف پرنده ، عملیات جنگ الکترونیک و ضد جنگ الکترونیک اختصاص داشت انواع رادارهای هشداری نیروهای پدافندی مورد بهره برداری قرار گرفت، طبق اعلام امیر سرتیپ دوم علی مقیسه به خبر گذاری ایسنا در روز سوم آذر ماه در این مرحله رادارهای تاکتیکی نبو، کاستا، کاشف با موفقیت کامل مورد بهره برداری قرار گرفتند،البته این رادارها پیش از این بدون هیچ گونه جنجال تبلیغاتی در رژه های 29 فروردین و 31 شهریور سال 88 نیز به نمایش در آمده بودند، رادار تاکتیکی نبو ، یک رادار آرایه فازی حالت جامد فول دیجیتال است که در باند VHF برای رهگیری اهداف ارتفاع بالا مورد استفاده قرار می گیرد،رادار نبو که به دلیل استفاده از پردازنده های قوی و استفاده از متدهای جهش فرکانسی از مقاومت بالایی در برابر اخلالگر ها بر خوردار است، همچنین ساختار آرایه فازی و استفاده از طول موجهای بلند نبو را به یک رادار تخصصی برای شناسایی جنگنده های پنهانکار مانند B-2 Sprit یا F-177 Night Hawk تبدیل کرده است به طوری که ایگور کرایلو سرپرست تیم طراحی رادار NEBU-SV در باره توان کشف این رادار می گوید :"ما می توانیم هواپیمای F-117 را مثل یک هواپیما تجاری معمولی مشاهده کنیم." رادار نبو می تواند اهدافی با سطح مقطع .9 متر مربع را در ارتفاع 20000 متری و برد 350 کیلومتری شناسایی نماید رادار نبو به عنوان یکی از متحرک ترین رادار های ارتفاع بالا شناخته می شود و این رادار را می توان تنها در 7 دقیقه در صحنه نبرد جابجا نمود .

                                                             رادار نبو

در کنار رادارهای نبو رادارهای کاستا نیز در این رزمایش مورد بهره برداری قرار گرفتند.کاستا بر خلاف نبو یک رادار ارتفاع پائین است اما مانند نبو از باند VHF برای شناسایی اهداف پرنده کوچک و اهداف پنهانکار  استفاده می نماید. کاستا در دوگونه 2KE ,2KE2 خریداری گردیده که نمونه 2KE2  بر روی یک پایه 14.5 متری استقرار میابد و میتواند اهداف پنهانکار پرواز کننده در ارتفاع کمتر از 6 کیلومتری را تا فاصله 150 کیلومتری شناسایی نماید.

                                                          کاستا در رزمایش

رادار ارتفاع پائین دیگری که در این رزمایش مورد استفاده قرار گرفت رادار کاشف تولید شرکت صنایع الکترونیک ایران بود، کا شف به عنوان یک نمونه ارتقا یافته از رادارهای مدرن چینی YLC-6 شناخته می شود که توانایی کشف اهداف کوچک پرواز کننده در ارتفاع پائین را دارا میباشد. این رادار باند S و فول موبایل، توانایی کشف سطح مقطع راداری .1 متر مربع را در فواصل کمتر از 50 کیلومتر دارا می باشد، در نمونه های ساخت داخل رادار YLC-6 خلاقیتهای منحصر به فردی به کار رفته است که از آن جمله می توان به ساخت گیرنده های راداری مستقل اشاره نمود ، که این گیرنده ها می توانند در فواصل بسیار دور از رادار مادر اقدام به جمع آوری امواج راداری مشابه رادار کاشف نمایند. با وجود این گیرنده ها تا حدود زیادی می توان با تکنیک انحراف امواج برگشتی که یکی از راهکارهای کلیدی برای طراحی هواگردهای پنهانکار است مقابله نمود و اقدام به کشف تهدیدات پنهانکار نمود. علاوه بر این گیرنده های مستقل رادار کاشف عملا تکنیکهای اشباعی در نبردهای جنگ الکترونیک را خنثی می نمایند، با وجود این گیرنده ها تولید هر گونه پارازیت در باند S توسط هواگردهای دشمن برای اشباع رادارهای کاشف منجر به کشف راحت تر این اهداف برای ایستگاههای غیرفعال می گردد.

                                                            رادار کاشف

گیرنده های مستقل کاشف

علاوه بر این رزمایش مدافعان آسمان ولایت برای اولین بار شاهد معرفی و حضور رادارهای مطلع الفجر در انظار عموم بود رادار مطلع الفجر را می توان یک نمونه بسیار مدرنیزه شده از رادارهای قدیمی P-12 ساخت شوروی سابق داشت، طبق تحقیقاتی که در سال 2008 صورت پذیرفت مشخص شد که رادارهای P-18 که از نمونه های مدرنیزه شده رادارهای P-12 هستند به دلیل طول موج متریک خود قابلیت کشف اهداف پنهانکار با خصوصیاتی چون F-117 Night Hawk را دارا میباشند، و به نظر میرسد همین نکته انگیزه اصلی طراحی دوباره و ساخت رادارهای مطلع الفجر بوده است. بهینه سازی ها در رادار مطلع الفجر به قدری گسترده است که تنها راه تشخیص ریشه این رادار انتنهای بزرگ آن میباشد ، کانتینر محمول جدید رادار مطلع الفجر به کلی با رادارهای P-12 , P-18 متفاوت می¬باشد، در یکی از عکسهای منتشر شده از این رادار می توان تغییرات انجام شده در فضای کابین کنترل و جایگزینی اسکوپهای قدیمی را باسیستمهای مدرن تشخیص داد ، هنوز اطلاعات خاصی در مورد این رادار افشا نگردیده اما احتمالا مدرنیزه سازی های این رادار شامل افزودن توانایی های ECCM جدید با استفاده از متدهای نرم افزاری نیز میباشد. نکته قابل ملاحظه دیگر در مطلع الفجر نمایش تحرک بالای این سیستم نسبت به رادارهای P-18 روسی می باشد. در تصاویر به نمایش در امده از این رادار عملیات کشف بدون استفاده از هیچگونه پایدارساز هیدرولیکی یا پانیوماتیکی صورت می پذیرد و جمع آوری انتنها به صورت اتوماتیک در پشت کانتینر صورت می پذیرد که این خصوصیات نشان از توان تحرک بالای این سیستم دارد ، نمونه های روسی P-18 می توانند اهداف را در فاصله 250 کیلومتری شناسایی نمایند.

                                                          رادرا مطلع الفجر

همانطور که اشاره گردید نیروهای مسلح ایران بر استفاده از رادارهای باندVHF تاکید خاصی دارند، رادارهای باندVHF به دلیل فرکانس پائین، از دقت قابل قبول اما پائین تری نسبت به رادارهای باند X ( به عنوان باند اصلی رادارهای مورد استفاده در ارتشهای بلوک غرب ) یا سایر باندها برخوردارند اما استفاده ازاین رادارها تاثیرات تکنیکهای پنهانکاری خصوصا انحراف امواج از منبع اصلی را به حداقل میرساند، به همین دلیل سطح مقطع جنگنده های پنهانکار برای رادارهای فرکانس پائین بسیار بیشتر از رادارهای فرکانس بالا خواهد بود، از طرفی طول موج بلند این رادارها سبب می گردد تا موشکهای کروز و ضد رادار کوچک در دام امواج بزرگ این رادارها مانند یک دو قطبی الکتریکی عمل نمایند  و به همین دلیل این رادارهای موج بلند توانایی خاصی در کشف اهداف کوچک مانند موشکهای کروز یا موشکهای دورایستا و ضد رادار دارندعلاوه بر این به دلیل حجم تجهیزات مورد نیاز برای تولید امواج با طول موجهای بالا و متریک و محدودیتهای حمل محموله در هواگردهای اخلالگر و جنگ الکترونیک ، اخلال در این طیف از رادارهای زمین پایه بسیار دشوار است.  علاوه بر 4 مدل رادار فوق که رسما معرفی و به نمایش در آمدند، در کلیپهای تهیه شده از این رزمایش صحنه هایی از  یک رادار ناشناخته آرایه فازی سفید رنگ نیز به نمایش در می آید که به طور قطع این رادار ساخت هیچ کدام از کمپانی های خارجی نیست و حدس و گمانهای اولیه حاکی از طراحی بومی این رادار در داخل کشور می¬باشد.

علاوه بر این علی حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه در گفتگوی بسیار مهم خود در بخش گفتگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما در سوم آذر ماه به صراحت به استفاده از رادارهای رزونانسی برای رهگیری پنهانکارها اشاره نموده بود، این صراحت کلام احتمال استفاده از رادارهای رزونانس-ان ساخت روسیه را که رادارهای تخصصی برای رهگیری اهداف پنهانکار در فواصل بسیار دور و قریب به 1100 کیلومتر می¬باشند را  هر چه بیشتر تقویت می نماید، تاکید سردار حاجی زاده بر استفاده از رادارهای غیرفعال همچنین گمانه زنی های نشریه جینز را از تحویل سیستمهای غیر فعال پیشرفته کگچولا به نیروهای مسلح ایران تقویت می نماید.

سیستمهای اخلالگر و جنگ الکترونیک:
یگانهای جنگال قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا نیز با تجهیزات مدرن و موثر خود حضور موثری در رزمایش آسمان ولایت2 داشتند، ستاره سیستمهای جنگال در این رزمایش قطعا سیستمهای اخلالگر ضد آواکس پلنا-1 بود. سیستم ضد آواکس پلنا-1 که به طور تخصصی برای اشباع رادارهای هوابرد AN/APY-2 نصب شده بر هواپیماهای E-3 سنتری ایالات متحده طراحی گردیده است، طبق آزمایشات شرکت سازنده می تواند در فاصله 250 کیلومتری از آواکس با میزان موفقیت 80 درصد موجب اشباع کامل سیستمهای راداری هواپیماهای E-3 سنتری گردد. سیستمهای غربی و خصوصا نیروهای امریکایی به دلیل عملیات در خارج از محدوده های سرزمینی خود تاکید فراوانی بر استفاده از رادارهای هوابرد دارند، اخلال در این رادارها در گام اول مدیریت صحنه نبرد را از نیروهای مهاجم می گیرد عدم هماهنگی در تخصیص نیروها ، عدم وجود فرماندهی بالا دستی و عدم اطلاع از تحرک طرف مقابل در صحنه نبرد به تنهایی کافیست تا شالوده جنگ شبکه محور ایالات متحده از هم بپاشد و قدرتمند ترین شکاری رهگیر ها غربی را قربانی سیتمهای پدافندی و جنگنده های رهگیر خودی نماید، علاوه بر این حتی اگر به احتمال 20 درصد فعالیت پلنا-1 به اشباع کامل رادارهای E-3منجر نگردد ،قطعا برد موثر کشف این رادارها را حداقل به نصف کاهش می دهد  و توانایی های مهمی چون شناسایی اهداف متحرک را ( که تنها وسیله برای شناسایی اهداف پرواز کننده در ارتفاع پست میباشد) از رادارهای هوابرد سلب می نمایدکه این امر خود موجب تسهیل در شلیک موشکهای روز و حملات ارتفاع پائین به خصوص در منطقه خلیج فارس و به سمت ناوگانهای بیگانه حاضر در این آبها می گردد، علوه بر این کاربرد مهم دیگر پلنا-1 اشباع فضا از امواج الکترو مغناطیسی است که موج اخلال در شلیک موشکهای ضد تشعشع می گردد، موشکهای ضد تشعشع به دلیل ماهیت ماموریت خود دارای حساسیت بالایی به امواج الکترو مغناطیسی می¬باشند که این این حساسیت باعث اشباع پذیری ساده این موشکها می گردد، پلنا 1 با حضور در صحنه نبرد به سرعت موشکهای ضد راداری چون هارم یا آلارم را اشباع نموده و سایتهای راداری خودی را از گزند موشکهای دشمن حفظ می نماید، بنا بر اطلاعات منتشر شده از نابع رسمی روس احتمال هدف قرار گرفتن پلنا 1 و رادارهای حاظر در محدوده عمل آن تنها 20% میباشد.

                                                                 پلنا-1

علاوه بر پلنا امیر سرتیپ مقیسه سخنگوی رزمایش در روز چهارم رزمایش در مصاحبه ای با خبرگذاری ایسنا از آزمایش سیستمهای گپ فیلر در این رزمایش خبر داد ، سیستمهای گپ فیلر با ایجاد یکسان سازی انرژی در محیط منبع اصلی انتشار امواج راداری را از دید حسگرهای RWR نصب شده بر روی هواگردهای دشمن پنهان نگه می¬دارد، بدین ترتیب تمرکز انرژی برای جمینگ موثر و نیز شلیک موشکهای دور ایستا و ضد رادار به مناطق مشخص جغرافیایی برای حمله به رادارهای زمینی تقریبا غیر ممکن می گردد ، علاوه براین سیستمهای گپ فیلر با اختلال در هشدار دهنده های راداری جنگنده های مهاجم ، توان این جنگنده ها را برای مقابله با پرتاب موشکهای سام ، اعم از اقدامات متقابل اکترونیکی و خصوصا انجام مانورهای اهتراز به حداقل ممکن کاهش میدهد. آخرین سیستم جمینگی که به طور رسمی به نمایش عمومی گذاشته شد ، سیستم دودزای جبار9 بود ، این سیستم قادر است تا یک منطقه وسیع از مناطق حیاتی کشور را به مدت قریب به 80 دقیقه در زیر لایه ای از دود متراکم پنهان نماید،این لایه دود عملا بهترین راه برای مقابله با سلاحهای هدایت لیزری و مسافت سنجهای لیزری مهاجمین می باشد که درواقع امکان عملیات  تهاجمی بسیار دقیق را از مهاجمین سلب می نماید، علاوه بر این، تاثیر گذاری این سیستم بر سلاحهای هدایت اپتیکال نیز قابل توجه است، هرچند سیستمهای تصویر بردار فرو سرخ مدرن می توانند از فراز لایه های نازک ابر اهداف خود را شناسایی نمایند، اما قطعا پوشش مستمر مناطق حساس با لایه های ضخیم دود شامل گازهای رنگی سنگین با حرارت بالا،  با جذب یا اشباع درصد بالایی از طول موجهای حرارتی ساطع شده از هدف و تغییر شمای کلی منطقه نبرد، در توان کشف و خصوصا پردازش تصاویر در سلاحهایی چون AGM-65 ماوریک یا ESLAM-ER  تاثیر بسیار مخربی خواهند گذاشت.

                                                                 جبار9