مجله هوایی
در نگاه کسانی که پرواز را نمی فهمند هرچه بیشتراوج بگیری کوچکتر دیده می شویدمجله هوایی
در نگاه کسانی که پرواز را نمی فهمند هرچه بیشتراوج بگیری کوچکتر دیده می شویدنیم قرن از پرتاب نخستین ماهواره فضایی گذشت ...
)
«اسپوتنیک-1» اولین ساخته دست بشر بود که در چهارم اکتبر 1957 (12 مهرماه) در مدار قرار گرفت. این واقعه غرب را در حیرت فرو برد، شعله‌های کم فروغ جنگ سرد را برافروخت و باعث کلید خوردن مسابقه‌ای بی‌سابقه برای تسخیر فضا میان دو ابرقدرت آن زمان –آمریکا و شوروی- شد که تا آخرین لحظات عمر سیاسی اتحاد جماهیر شوروی ادامه داشت. به واسطه تاثیرهای علمی، سیاسی و اجتماعی این ماهواره کوچک بر تحولات زمان خویش و وقایع بعد از آن، تاریخ پرتاب این ماهواره آغازین روز هفته‌ای انتخاب شده است که به فضا و فضانوردی اختصاص دارد. هفته جهانی فضا برای نخستین بار در سال 1999 توسط مجمع عمومی سازمان ملل تعیین شد. این سازمان چهارم تا دهم اکتبر (12- 18 مهرماه) هر سال را با هدف بزرگداشت نقش علوم و فن‌آوری‌های فضایی در بهبود زندگی بشر، «هفته جهانی فضا» نامیده است. کشورهای اسلامی در سال‌های اخیر به دلیل تقارن روزهای هفته جهانی فضا با ماه رمضان، بزرگداشت این هفته را به آبان ماه موکول کرده‌اند. روزهای شروع و پایانی هفته فضا، سالگرد دو دستاورد بزرگ بشر در ورود به عرصه فضا هستند: چهارم اکتبر 1957، همانطور که اشاره شد روزی است که اولین ماهواره مصنوعی ساخت بشر به فضا پرتاب شد و به این ترتیب راه اکتشاف در فضا پیش روی بشر گشوده شد. 10 اکتبر 1967 تاریخ تصویب پیمان جهانی اصول حاکم بر فعالیت‌های کشورها در اکتشاف و استفاده صلح‌جویانه از فضا (شامل ماه و سیارات) است. اسپوتنیک-1، کره‌ای آلومینیومی به قطر 58 سانتیمتر بود که تنها 6/83 کیلوگرم وزن داشت. چهار آنتن 5/2 متری که به سطح خارجی ماهواره وصل شده بودند، اطلاعاتی از چگالی یونهای یونوسفر، فشار هوا و دمای محیط را به شکل بیپ‌هایی با فواصل زمانی خاص و در دو موج رادیویی 20 و 40 مگاهرتز به زمین ارسال می‌کردند. سه هفته پس از تزریق این ماهواره در مدار، باتریهای شیمیایی آن تخلیه شدند و ماهواره از کار افتاد. این ماهواره در مداری بیضوی با ارتفاع اوج 939 کیلومتر، حضیض 215 کیلومتر و زاویه میل 1/65 درجه، چرخش خود را به دور زمین آغاز کرد ولی به دلیل اثرات جو زمین روز به روز از ارتفاع مداری آن کاسته می‌شد به طوری که در نهم دسامبر، یعنی تنها 35 روز بعد از تزریق در مدار، ارتفاع اوج آن به 600 کیلومتر رسیده بود. این اثرات بازدارنده که در علم آیرودینامیک، پسا نامیده می‌شوند در نهایت باعث شد که ماهواره در چهارم ژانویه 1958 یعنی سه ماه بعد از پرتاب به زمین سقوط کند. اسپوتنیک-1 توسط مدل تغییر یافته‌ای از موشک قاره‌پیمای بالستیک R7 که به منظور حمل کلاهک هسته‌یی طراحی شده بود، در مدار قرار گرفت. به منظور اطمینان از صحت پرتابهای اتمی، ضرایب اطمینان این موشک به قدری بالا در نظر گرفته شده بود که بعدها وقتی وزن محموله‌های فضایی ده‌ها بار افزایش یافت، هیچ احتیاجی به بازنگری در طراحی بدنه مراحل تحتانی حس نشد. این موشک حامل نیز مانند محموله ارزشمند خود، در مدار قرار گرفته بود. بزرگی سطح جانبی موشک باعث شده بود که همانند جرم درخشان و پرنوری در آسمان رویت شود. موشک مزبور در سوم ژانویه 1958 به زمین سقوط کرد و در هنگام سقوط کاملا سوخت و از بین رفت. اسپوتنیک-1 که تقریبا هر یک ساعت و نیم یک بار زمین را دور می‌زد، طی مدتی که در مدار قرار داشت، حدود 1400 بار زمین را دور زد و در مجموع چیزی بیش از 70 میلیون کیلومتر را طی کرد.
