اکنون چند روزی است که از آغاز سال 2008 میلادی می گذرد. دنیای نجوم و فضا در سال گذشته تحولات بی شماری را در عرصه علم فیزیک و نجوم به همراه داشت. سال 2007 سال ظهور دنباله دارهای نورانی، پرواز دوباره شاتل ها به ایستگاه فضایی بین المللی و سال تحقیقات علمی درباره خورشید بود. به پیشنهاد سازمان علمی و فرهنگی یونسکو سال 2007 میلادی سال فیزیک خورشیدی لقب گرفت. حال گذر کوتاهی داریم به 12 رخداد مهم نجومی و فضایی سال 2007 میلادی. 1دنباله دار مک نات؛ در ماه فوریه و مارس (بهمن و اسفند 1385) دنباله دار مک نات با درخشندگی بسیاری در آسمان ظهور کرد. نام این دنباله دار برگرفته از نام یک منجم آماتور است که در سال گذشته این دنباله دار را حین رصد شبانه کشف کرده بود. دم غباری مک نات که به صورت پره پره بود، از پدیده های نادری است که تاکنون در یک دنباله دار دیده شده است. این دنباله دار ابتدا در نیمکره شمالی زمین و سپس در نیمکره جنوبی قابل مشاهده بود. دنباله دار مک نات پرنورترین دنباله دار چهار دهه اخیر است که در طول روز دیده می شد. همچنین دنباله دار مهم دیگری در سال گذشته میلادی ظهور کرد که منجمان آماتور سرتاسر دنیا تصاویر زیبایی از حرکت آن را در آسمان ثبت کردند. دنباله دار هلمز (که نامش برگرفته از شخصیت معروف داستان کارآگاه شرلوک هلمز است) با فوران های بسیار خود آسمان شب بسیاری از مناطق زمین را همچون خطی نورانی روشن کرد.2- فضاپیمای افق های نو؛ فضاپیماهای افق های نو در ماه مارس (اسفند 1385) در طول مسیر خود به سمت پلوتو از کنار سیاره مشتری گذشت. آخرین فضاپیمایی که از مشتری گذر کرده و تصاویری از این سیاره را به زمین ارسال کرد، فضاپیمای گالیله بود. فضاپیمای افق های نو تصاویر بی نظیری را از فوران های قمر مشتری (یو) به زمین ارسال کرد. همچنین تصویربردار اکتشافی (LORRI) فضاپیمای افق های نو تصویرهایی را از پلوتو در زمان آزمایش جهت یابی اپتیکی (21 تا 24 سپتامبر) گرفت و آنها را تا زمان ارسال به زمین، در ابزار ضبط داده های فضاپیما ثبت کرد. فضاپیمای دیگری به نام سپیده دم نیز در سال قبل به نزدیکی سیاره مشتری پرتاب شد. این فضاپیما برای بررسی کمربند سیارک ها به مرز سیاره های مریخ و مشتری پرتاب شد3- تصویرهای بی نظیر هابل؛ برنامه ثبت تصاویر فضایی تلسکوپ فضایی هابل در سال 2007 بیشتر مربوط به عکسبرداری اعماق کیهان بود. تلسکوپ فضایی هابل در یکی از برنامه هایش تصاویر بی نظیری را از سیاره اورانوس (که هم اکنون به اعتدالین رسیده است) گرفت. در سال 2007 پس از چهاردهه از دید ناظر زمینی حلقه های اورانوس از درون دیده شد. ۴- ماموریت مریخ؛ ظاهراً ماموریت فضاپیماها و کاوشگرهای مریخ از عمر آنها بیشتر شده است. مریخ نوردهایی که در سطح مریخ حرکت می کنند در تابستان امسال از توفان های سهمگین این سیاره که بر بخشی از آن حکمفرما بود، جان سالم به در بردند. پس از آن روبات های مریخ نورد توانستند وارد دهانه یی با نام ویکتوریا شوند که عمق آن 80 متر تخمین زده می شود. در آخرین تصویرهایی که از مریخ به زمین ارسال شده است، چاه هایی در سطح مریخ دیده می شود که دیواره دارند و عمق آن 50 تا 100 متر برآورد می شود. هم اکنون مدارگرد مریخ (MRO) بر فراز سیاره سرخ در گردش است و مریخ نورد روح و دو مریخ نورد وایکینگ در سطح این سیاره حضور دارند.
5- خرده سیاره اریس؛ حال که انجمن بین المللی نجوم پلوتو را از فهرست سیاره های منظومه خورشیدی خارج کرده است، هر چند مدت یک بار خرده سیارک های جدیدی نامزد جانشینی دهمین سیاره منظومه خورشیدی می شوند. این سیارک ها همگی در منطقه یی ورای سیاره نپتون به نام کمربند کوئی پر قرار دارند. در سالی که گذشت ثابت شد خرده سیاره یی به نام اریس که در این منطقه قرار دارد از پلوتو بزرگ تر است. این موضوع، داستان حذف، جانشینی یا نه سیاره یی بودن منظومه خورشیدی را هر روز سخت تر می کند.
6- ماموریت های فضایی؛ در سال 2007 پرواز شاتل های فضایی سازمان فضایی ناسا که در پی صدمات و اتفاقات خطرناک بی شمار شاتل ها در هنگام عزیمت به مدار زمین و بازگشت از آن متوقف شده بود، دوباره از سرگرفته شد. آغازگر این پروازها ماموریت شماره 117 شاتل بود که برای نصب تجهیزات و تعویض ساکنان ایستگاه فضایی بین المللی انجام شد. در سال فیزیک خورشیدی دو فضاپیما برای بررسی و تحقیقات بیشتر درباره خورشید به فضا پرتاب شدند. فضاپیمای اینودی سازمان فضایی ژاپن و استریو سازمان فضایی ناسا دو فضاپیمایی هستند که قرار است از دو منظر متفاوت به تصویربرداری از خورشید بپردازند.
7- سیاره های فراخورشیدی؛ در سال 2007 تحول عظیمی در شناخت سیاره های فراخورشیدی رخ داد. تاکنون پنج سیاره فراخورشیدی در منظومه 51 خرچنگ کشف شده است. این منظومه بسیار شبیه به منظومه خورشیدی ما است که در آن پنج سیاره در مدارهای مختلف به دور ستاره بزرگ منظومه 51 خرچنگ در گردش اند. لازم به ذکر است که تاکنون بیش از 270 سیاره فراخورشیدی کشف شده است.
8- کشف قمر جدید زحل؛ در این سال، قمرهای جدید زحل (ششمین سیاره منظومه خورشیدی) کشف شد و تعداد اقمار این سیاره به عدد شصت رسید.
9- برنامه های فضایی چین؛ شاید کسی فکرش را نمی کرد که چینی ها تا این اندازه در علوم فضایی پیشرفت داشته باشند. آنها که دو سال پیش اولین فضانورد چینی را از پایگاهی در چین به مدار زمین فرستادند، چند ماه قبل با ارسال فضاپیمایی به ماه رقیبی جدی برای کشورهای شرق آسیا در عرصه فضا شدند.
10- پرنورترین ابرنواختر؛ پرنورترین ابرنواختر در طول تاریخ نجوم رصد شد. این ابرنواختر که SN2006JY نام گرفته در فاصله 240 میلیون سال نوری از زمین قرار دارد.
11- تصویر میرا قیطوس؛ تلسکوپ فضایی فرو سرخ اسپیتزر تصاویر دقیقی را از ستاره متغیر میرا قیطوس و توده های جدا شده از آن ثبت کرد. این ستاره که یک غول سرخ است، به خاطر نوسان های بسیاری که دارد پس از انبساط، لایه هایی را از خود جدا می کند که در فضا کشیده می شود. وسعت این توده
ها بیش از 10 سال نوری است.
12- کلاس درس در فضا؛ از دیگر رخدادهای جالب توجه سال میلادی 2007 برگزاری اولین کلاس درس در فضای خارج از زمین بود. خانم «باربارا مورگان» اولین معلم فضانوردی بود که به فضا رفت و در آنجا در ارتباطی زنده کلاس درس خود را برای شاگردانش در زمین برگزار کرد.
رویا مهتریان
۴ اکتبر ۱۹۵۷ از فرودگاه فضایی بایکونور موشک حامل اسپوتنیک به فضا پرتاب شدکه اولین قمر مصنوعی کره زمین در جهان را به مدار نزدیک زمین منتقل کرد. این روز بعدها به عنوان اواین روز از هفته جهانی فضا انتخاب شد تا در قرن بیست و یکم دولت ها و ملت ها بیشتر متوجه اهمیت فضا و تکنولوژی فضایی و نقش آن در زندگی انسان باشند.
به مناسبت هفته جهانی فضا که البته به علت تلاقی با ماه مبارک رمضان در ایران و برخی کشورهای اسلامی با ۵ هفته تاخیر برگزار می شود، گزارش تصویری حاضر مروری دارد به وقایع مهم فضایی متعلق به روسیه (شوروی سابق).
اسپوتنیک ۱ (از روسی Cпутник به معنی ماهواره) اولین ماهواره ساخت انسان بود که در ۴ اکتبر ۱۹۵۷ در مدار قرار گرفت. کشور شوروی با پرتاب این ماهواره به فضا در دوران جنگ سرد باعث شگفتی کشورهای غرب و ایالات متحده امریکا شد. پرتاب اسپوتنیک ۱ که بخشی از برنامه اسپوتنیک شوروی بود به آغاز عصر فضا و مسابقه فضائی منجر گردید.
این ماهواره به اندازه توپ بسکتبال و وزن آن در حدود ۸۳ کیلوگرم بود. اسپوتنیک ۱ دارای ۲ فرستنده رادیویی در طول موجهای ۲۰ و ۴۰ مگاهرتز بود و در مداری بیضوی در ارتفاع متوسط ۲۵۰ کیلومتر به مدت ۹۸ دقیقه به دور کره زمین چرخید.
11 نوامبر 1957 دومین قمر مصنوعی زمین، ساخت شوروی به فضا پرتاب شد که اولین قمر مصنوعی جهان به همراه موجود زنده بود.در عرشه آن سگی به نام « لایکا» وجود داشت وزن این قمر 508.3 کیلوگرم بود و 2570 بار به دورکره زمین چرخید.
در سال 1963 از فرودگاه فضایی بایکونور موشک حامل « واستوک» را به همراه« یوری گاگارین» اولین فضانورد جهان به مدار پیرامون زمین منتقل کرد
کلنل یوری الکسی یویچ گاگارین ، فضا نورد روسی ، متولد ۹ مارس سال ۱۹۳۴ اولین بشر در فضا و اولین انسانی است که مدار کره زمین را پیمود .در ۱۲ آوریل سال ۱۹۶۱ ، گاگارین با سفینه وستوک ۳KA-۲ (وستوک ۱) ، اولین انسانی بود که به فضا رفت .
سال 1963 پرواز اولین فضانورد زن دز جهان « وانتینا تریشکووا»، صورت گرفت.
"والنتینا ترشکووا" (Valentina Tereshkova) اولین فضانورد زن جهان و قهرمان اتحاد شوروی است.
اولین پرواز فضانورد زن روز 16 جولای سال 1963 میلادی از فرودگاه فضایی بایکانور توسط سفینه فضایی "واستوک-6" انجام شده و تقریباً سه روز بطول انجامید.
ترشکووا آکادمی مهندسی نظامی-هوایی ژوکوفسی را به پایان رساند و پروفسور و دکتر علوم فنی می باشد که بیش از 50 اثر علمی تالیف کرده است. علاوه بر این وی دارای عنوان ژنرال هوانوردیست. ترشکوا از سال 1962 تا 1997 در شمار گروهان فضانوردان قرار داشت.
در تاریخ 22 ژوئن 1963 هیئت رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی بخاطر پرواز موفقیت آمیز و بروز شجاعت و مردانگی به والنتینا ترشکووا لقب "قهرمان اتحاد شوروی" را اعطا نمود.
ترشکووا در امور اجتماعی بطور فعالی شرکت دارد. از سال 1994 وی ریاست مرکز بین المللی همکاری های علمی و فرهنگی روسیه وابسته به دولت فدراسیون روسیه را بر عهده دارد.
![]() |
![]() |
الکسی لئونوف از شوروی برای اولین بار در جهان وارد فضای کیهانی شد
الکسی لئونوف نخستین انسانی بود که در فضا راهپیمایی کرد.او میگوید: "درپایان راهپیمایی من که حدود ۱۲ دقیقه طول کشید من ۶ کیلو وزن کم کردم و عرق از تمام بدنم سرازیر بود به طوری که مجبور بودم با دستکش مرتب چشمانم را پاک کنم. حرارت بدنم به ۲/۳۸ رسید و من برای راهپیمایی تنها ۶۰ لیتر اکسیژن داشتم در حالی که الان فضانوردان ۳۶۰ لیتر اکسیژن برای راهپیمایی با خود حمل می کنند. "
در سال 1970 ایستگاه خودکار بین سیاره ای «لونا-16» به آرامی روی کره ماه فرود آمد.
یک روز پس از آن نیز «لونا-16» به هنگام بازگشت استارت موفقی از سطح کره ماه داشت و از خاک ماه نیز نمونه برداری کرد.
در سال 1995 اولین اتصال دستگاههای سنگیت انجام شد:
ایستگاه مداری« میر» با وزن 105 تن با سفینه فضایی آمریکایی چند بار مصرف " شاتل" با وزن 104 تن متصل شد.برای اولین بار مجموعه مداری سرنشین دار "میر-شاتل" ایجاد شد که تعداد سرنشینان آن در کل 10 نفر بود.
در سال 1998 اولین واحد ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) به مدار زمین منتقل شد.در تاریخ 1/5/2001 سفینه فضایی سایوز به این ایستگاه پرواز کرد.این سفینه سه سرنشین داشت شامل:"طلعت موسابایوف"فرمانده، "یوری باتورین" مههندس عرشه و" دنیس تیتو" اولین توریست فضایی جهان.
نخستین توریست فضایی دنیس تیتو که یک مشاور در بخش سرمایه گذاری نیز بود در آوریل سال ۲۰۰۱ میلادی در ماموریت جایگزینی سایوز با صرف هزینه بسیار زیاد، پس از گذراندن دوره آموزشی و آماده سازی شش ماهه در مسکو به ایستگاه فضایی سفر کرد و پس از گذشت شش روز به زمین باز گشت.
چکیده: در این مقاله سفر انسان به فضا از آمادگی برای آن تا بازگشت وشرایط حاکم بر آنجا و تاثیر این شرایط بر بدن انسان بررسی شده است.
از دیرباز انسان در رویا و در داستا نهای علمی-تخیلی در فکر سفر به فضا بود و در مرحه ی دوم به دنبال مکان امنی برای زندگی بعد از زمین بود به همین دلیل او با سعی و تلاش و پیشرفت در زمنه های مختلف علمی توانست به این رویا تحقق بخشد و در اولین قدم پا بر کره ی ماه نهاد.
در گذشته ی نه چندان دور فضانوردان از خلبانان حرفه ای و کارکشته انتخاب می شدند اما کم کم با آسانتر شدن کارها ، شرایط فضانورد شدن هم آسان شد و فضانوردها می بایست تحصیلات عالی دانشگاهی در رشته های مهندسی داشته باشند یا اینقدر بچه مایه دار باشند تا بتونند به عنوان توریست به فضا برند؛ همچنین باید شرایط فیزیکی لازم برای قرار گرفتن در آن شرایط را دارا باشد.
بعد از انتخاب آموزش ها شروع میشود تا فضانوردان آینده با محیط و شرایط فضا آشنایی کامل رو پیدا کنند مثلاً آموزش هایی از قبیل صندلی چرخون ، هواپیمای تهوع آور ، انجام تمریناتی در آب ودر بعضی موارد فضانوردان برای آمادگی بهتر و آشنایی با شرایط خارج از جو مدتی در بیابان های بی آب و علف زندگی می کنند.
بعد از اتمام آموزش ها که چند ماه طول می کشد حالا نوبت پریدن و رفتن است اما به همین سادگی ها هم نیست چون قبل از بلند شدن از زمین همه چیز باید دوباره چک شود چون وجود اشکال کوچکی در برنامه ها ممکن است یک پروژه ی بزرگ را با شکست مواجه کند بعد از اطمینان از درست بودن تمام برنامه ها شمارش معکوس شروع می شود و فضاپیما با استفاده از اولین راکت از زمین بلند میشود و در حدود 9 دقیقه به 3 برابر شتاب زمین میرسد. از حالا بی وزنی شروع شد.
چون فضاپیما خیلی سنگین است باید حدود 8 کیلومتر در ثانیه سرعت داشته باشد تا بتواند در مدار باقی بماند یعنی مغلوب جاذبه ی زمین نشود و کاهش ارتفاع نداشته باشد. البته این شرایط فقط برای فضاپیماهای مدارگرد است و برای فضاپیماهایی که بخواهند از گرانش زمین خارج شوند شتاب آنها باید 40% بیشتر شود که این کار را راکت دوم انجام میدهد .
فضاپیما با رسیدن به ایستگاه فضایی به دور آن می چرخد و بعد به آن متصل میشود و بعد از آزمایش نشست دریچه های الحاقی درها باز میشوند و فضانوردان وارد ایستگاه فضایی میشوند
شرایط در فضا :
در فضا ما احساس بی وزنی میکنیم اما این به این دلیل نیست که در آنجا جاذبه وجود ندارد بلکه بدلیل سقوط فضاپیما به سمت زمین است که بخاطر سرعت بسیار زیاد فضاپیما و انحنای زمین کاهش ارتفاع صورت نمی گیرد.
اما همین بی وزنی که هیجان انگیزترین ویژگی فضاست اثرات نا مطلوبی بر سیستم بدن انسان دارد از جمله :
1) قد انسان حدود 5/2 سانتی متر بلند تر میشود ؛ این بخاطر پخش شدن مایع درون ستون فقرات است که همراه با درد شدیدی است .وبعد از بازگشت به زمین به حالت اولیه برمی گردد.
2) سرگیجه ؛ دلیل آن این است که فشار خون به طور طبیعی به سمت سر بیشتر است که در زمین جاذبه آن را خنثی می کند و در تمام قسمت های بدن به طور یکسان پمپاژ می شود ولی بدون جاذبه مقدار بیشتری خون به مغز میرسد که باعث سر درد و بیهوشی می شود.
3) فضا زدگی ؛که واکنش طبیعی بدن نسبت به بی وزنی است و با قرص و دارو قابل حل است و به طور کلی بعد از دو سه روز خوب می شود.
4) اختلال در حفظ تعادل بدن به خاطر تاثیر در ساز و کار گوش میانی و جلوگیری از تشخیص جهت، می شود. پس از چند روز در فضا، سیستم تعادل نسبت به همه سیگنال های هدایتی بی اعتنا می شود. پس از بازگشت فضانورد به زمین این اختلال به زودی بر طرف می شود.
5) ضعف استخوان ها ؛ بدلیل نبود فشار بر استخوانها که با ورزش های قدرتی و داشتن یک رژیم غذایی مشخص می تواند این عارضه را کاهش دهد.
6) بی حسی و ضعف عضلات بدن بدلیل استفاده نکردن از آنها که تمرین های ورزشی خاص به پیشگیری از این حالت کمک می کنند. مسافرین فضا تمرینات فیزیکی مانند دویدن، دوچرخه و ... را انجام می دهند.
خوردن و آشامیدن در فضا کمی با اینجا فرق می کند چون غذاها معمولاً بصورت خمیرند و مایعات را باید با نی نوشید چون به محض باز شدن درب آنها بصورت حباب در هوا پراکنده می شود و اگر بخواهید آنها را بگیرید با وارد شدن کمترین نیرویی به آنهابه چند قسمت تقسیم می شوند و شما باید همه ی آنها را تک تک جمع کنید.
بدون جاذبه بعضی کارها خیلی آسان و بعضی کارها خیلی سخت می شوند در آنجا شما لازم نیست راه بروید یا چیزی را به زحمت جابجا کنید بلکه با وارد کردن نیرویی در جهت مخالف شما حرکت می کنید و با وارد کردن نیرویی به یک شئ آن از شما دور می شود اما همین نبود جاذبه باعث می شود هر چیزی که به حال خود رها شود در فضا شناور شود و همه چیز به هم بریزد. وخیلی چیزها گم شوند پس بخاطر همین همه چیز با چسب به جایی وصل شده و البته اگر تازه کار باشید نمی توانید به راحتی جابجا شوید چون با وارد کردن نیروی زیاد ممکن است نتوانید خودتان را کنترل کنید و به جایی برخورد کنید و صدمه ببینید.
در فضاپیما ها به دلیل کمبود و نیاز به آب و همینطور سیال نبودن آن در فضا حمام کردن در آنجا به این سادگی ها نیست و فقط با استفاده از حوله مرطوب این عمل صورت میگیرد.
خوابیدن در فضا هم جالب است چون روی هیچ جایی نمی توان لم داد و دراز کشید پس به همین دلیل کیسه های خوابی در نظر گرفته می شود که به فضاپیما وصل اند و فضانورد با طنابهایی به آن وصل می شود. البته چون در ایستگاه فضایی روز و شب وجود ندارد فضانوردان برای خود زمانی را به عنوان شب تعریف می کنند و در آن موقع می خوابند.
خروج از فضاپیما :
فضا نوردان ممکن است به دلایل زیادی از قبیل تعمیر فضاپیما اتصال بعضی قسمت ه به ایستگاه فضایی ، راهپیمایی فضایی و... لازم باشد از فضاپیما خارج شوند خارج از فضاپیما خطرات زیادی فضانورد را تهدید می کنند که با استفاده از لباس فضایی این خطرات تقریباً حل خواهند شد :
1) نبود هوا برای تنفس که در لباس فضایی اکسیژن و... برای استفاده وجود دارد.
2) تشعشعات خطرناک ماورابنفش که در زمین جو جلوی آن را می گیرد در فضا به طور مستقیم به فضانورد برخورد می کنند و احتمال ابتلا به سرطان را بالا می برد که در لباس فضایی از شیشه هایی استفاده می شود تا جلوی این تشعشعات را بگیرد.
3) گرمای زیاد؛ بدن انسان تنها میتواند بازه خاصی از دما را تحمل کند ولی دما در فضا خیلی بیشتر یا کمتر از این است که می تواند تمام مایعات بدن انسان را در چند ثانیه بخشکاند . لباس فضایی با استفاده از سیستم های تعدیل کننده ای این مشکل را برطرف می کند.
4) نبود فشار بر بدن ؛ چون بدن به خارج از آن نیرویی وارد میکند در زمین این نیرو توسط فشار هوا خنثی می شود و ما احساسی عادی داریم اما در فضا چون فشار هوا وجود ندارد حبا بهای اکسیژن در رگ ها ایجاد می شود و مانع از رسیدن خون به بقیه ی نقاط بدن می شود.در فضاپیما و لباس فضایی با استفاده از لایه های مختلف لباس این فشار ایجاد می شود همچنین در قسمت هایی مانند پاها در صورت نیاز بادکنک هایی باد می شوند تا فشار بر روی پا ها ایجاد شود. در یک لباس فضایی قسمت های دیگری از قبیل کنترل کننده ها ، دوربین ها ، وسایل ارتباطی و... وجود دارد .
5) در فضا چون همیشه جایی برای گرفتن آن و جابجا شدن نیست ممکن است فضانورد با وارد کردن یک نیروی اشتباه از سفینه دور شود وبه همین سادگی نتواند به فضاپیما برگردد و درفضا گم شودپس فضانوردان برای جلوگیری از بروز چنین مشکل هایی با طناب بسته می شوند یا با استفاده از بازوهای مکانیکی که به فضاپیما وصل اند از فضاپیما خارج می شوند.
بازگشت به زمین :
برای بازگشت به زمین فضاپیما با رسیدن به جو زمین باید جهت خود را عوض کندکه با استفاده از موتورهایی این کار انجام میشود و مقدار زیادی از سرعت خود را نیز کم کند که بسیاری از آن توسط مولکولهای هوا انجام می شود اما مشکل دیگر گرم شدن فوق العاده زیاد نوک فضاپیما است که دلیل آن این است که بدلیل سرعت بالای فضاپیما مولکول های هوا اجازه فرار از جلوی آن را پیدا نمی کنند و فشار هوا بسیار زیاد می شود که در نتیجه دما نیز زیاد می شود.
بعضی فضاپیما ها با کم شدن سرعتشان در آب دریا فرود می آیند و بعضی دیگر مثل شاتل ها میتوانند مثل هواپیما در باند فرودگاه فرود بیایند.
با پیاده شدن فضا نوردان آزمایشات زیادی روی بدن آنها انجام می شود تا اثرات شرایترن آنها بررسی شود.
منبع:http://3in4.blogfa.com/
در سال 2003، چین نخستین فضانورد خود را به مدار کرة زمین فرستاد. انتظار میرود در سال 2010، فضانوردان چینی نیز به روی کرة ماه گام بگذارند.
در ادامه نکات خواندنی دیگری در مورد فضا از نظر خوانندگان محترم خواهد گذشت:
برنامههای فضایی چین از سال 1956 با همکاری روسیه آغاز شد. منشا ظهور برنامههای فضایی چین دستور کمیسیون نظامی و برای رفع نیازهای دفاعی در داخل کشور بود. اولین کاربردهایی که چینیها برای استفاده از فضا مدنظر داشتند، استفاده در بخشهای نظامی بوده است.
در اول مارس سال 1956 برنامه هوافضایی 12 ساله چین که به نام پروژه 581 نیز شناخته میشود، تدوین شد. هدف این برنامه که اولین پروژه ماهوارهای چین بود، قرار دادن ماهواره در مدار تا سال 1959 بود. بدلیل روابط صمیمانه چین و روسیه در دهه 1950، روسیه تصمیم به انتقال تکنولوژی فضایی به این کشور را گرفت و در این راستا آموزش دانشجویان چینی را نیز عهدهدار شد. اما این حمایتها در سال 1960 به صورت ناگهانی قطع شد و از آن سال به بعد، چین در بخش فضایی تقریبا با هسته بومی به فعالیت خود ادامه داد.
در واقع برنامههایی که برای دسترسی به فضا در چین تدوین شد، باعث پیشرفت این کشور در زمینه صنایع هوایی، موشکهای هدایت شونده، راکتها و ... نیز گردید. به همین دلیل اولین محصولات برنامههای چین در راستای فضا را نمیتوان لانچر یا ماهواره نامید بلکه موشکهای بالستیکی نظیر دانگفنگ (DF) 1، 2، 3، 4 و 5 و چانگزنگ (CZ) 1و 2 خروجیهای اولیه این برنامه بودند. البته موشک دانگفنگ 4 و 5 و چانگزنگ 1و 2 بعدها به عنوان وسایل پرتاب ماهواره نیز مورد استفاده قرار گرفتند.
ادامه برنامه فضایی چین منجر به ساخت اولین راکت این کشور شد. این راکت که بر پایه مدل روسی R-2 ساخته شده بود، در اوایل سال 1960 پرتاب شد. پس از آن چینیها در سال 1961 اولین موشک بومی خود را به فضا فرستادند.
24 سال بعد از شروع این برنامه اولین ماهواره چینی با نام دانگفنگهونگ ساخته شد و با قرار گرفتن در مدار ،چینیها بعد از روسیه، آمریکا، فرانسه و ژاپن پنجمین کشور دارای فناوری فضایی شدند. با کسب این موفقیت، چین میرفت تا در سه دههی بعد بیش از 55 ماهواره را به فضا بفرستد.
پس از ساخت این لانچرها، چین از سال 1985 برنامه فضایی غیرنظامی خود را أغاز کرد و در این راستا اقدام به توسعهی سری راکتهای لانگمارچ نمود که دارای تکنولوژی مشابه موشک دانگفنگ بود. سری راکتهای لانگمارچ تاکنون بیش از 30 ماهواره خارجی را که عمدتا ار آسیا و اروپا بودهاند، به فضا منتقل کرده است.
دولت ایالات متحده که به شدت مخالف انتقال تکنولوژی به چین بود، در سال 2000 رسما اقدام به تحریم این کشورکرد. با این وجود چین به بهبود طرح راکتهای خود ادامه داد و علیرغم کمبود سرمایه، لانگمارچ 5 را به بازار عرضه کرد.
برنامه فضایی سرنشیندار چین
برنامه فضایی سرنشیندار چین از اوایل سال 1968 با تاسیس مرکز تحقیقات پزشکی پرواز فضایی توسط "تسینهسو-شن"، آغاز شد. تسینهسو-شن که پدر فنون موشکی چین نامیده میشود، دارای تحصیلات هوافضایی در زمینه موشک و فضا بود که در دهه 1950 به اتهام کمونیست بودن از آمریکا اخراج شد و پس از بازگشت به چین مصمم به گسترش برنامه فضایی در کشورش گردید.
پروژه 714 نیز در راستای برنامههای فضایی سرنشیندار تعریف شد و هدف آن بردن دو فضانورد به فضا بوسیله فضاپیمای شاگوانگ-1 و تا سال 1973 بود. 19 خلبان نیروی هوایی ارتش چین برای این منظور در سال 1971 انتخاب شدند. شاگوانگ-1 که بوسیله راکت CZ-2A پرتاب شد، برای حمل یکی از این دو فضانورد طراحی شده بود. با وجود 3 سال کار بر روی این پروژه، بدلیل سیاستهای داخلی و با توجه به کمبود بودجه ، این برنامه در 13 مه سال 1973 کنسل شد.
در سال 1978 برنامهی مشابهی تدوین گردید اما این برنامه نیز در سال 1980 لغو شد.
در سال 1993 و با تخصیص بودجه به چنبن طرحهایی، پروژه 921 یا "شنزو" کلید خورد. هدف این پروژه بردن انسان به فضا بود. برنامه شنزو دارای چهار تست پروازی بدون سرنشین بود که اولین آن با نام شنزو-1 در 20 نوامبر 1999 انجام شد. در 9 ژانویه 2001 شنزو-2 به صورت آزمایشی پرتاب شد که حامل چند حیوان آزمایشگاهی بود. شنزو 3و 4 نیز که حامل چند آدمک تصنعی بودند، در سال 2002 پرتاب شدند.
پس از پرتابهای موفقیتآمیز شنزو 4-1، اولین ماموریت سرنشیندار چین با شنزو-5 در 15 اکتبر سال 2003 انجام شد. با این پرواز 21 ساعته در مدار، چین سومین کشوری شد که توانست به تکنولوژی فرستادن انسان به فضا دست پیدا کند.
دو سال بعد شنزو-6 توسعه یافت که دارای چندین ماموریت از جمله حمل چند فضانورد و پیادهروی فضایی و ... بود. این فضاپیما توسط راکت لانگمارچ 2F از مرکز پرتاب ماهوارهای جیوکوآن پرتاب شد.
با موفقیت شنزو-5، چین درخواست پیوستن به ایستگاه فضایی بینالمللی را مطرح نمود اما با مخالفت شدید آمریکا مواجه شد. مقامات چین نیز اعلام کردند که مستقلا اقدام به تاسیس یک ایستگاه فضایی خواهند کرد و بر این اساس پیشنهاد ساخت آزمایشگاه فضایی بدون سرنشین و باسرنشین را ارائه دادند که طبق پیشبینی کارشناسان چین، این طرح تا سال 2010 عملی خواهد شد.
از فوریه سال 2004، اجرای پروژه کاوشگر بدون سرنشین ماه در چین آغاز شد. مطابق برنامهریزیهای سازمان فضایی چین، این پروژه شامل سه فاز میباشد: گردش حول ماه، فرود و نمونهبرداری، بازگرداندن نمونهها به زمین.
فاز اول این پروژه که هزینهای در حدود 170 میلیون دلار در بر داشته است شامل یک ماهواره برای گردش حول ماه بود و پیش از سال 2007 به انجام رسید.
فاز دوم تا سال 2010 انجام خواهد شد و فاز سوم هم که شامل نمونهبرداری از سطح ماه است تا قبل از سال 2020 به پایان میرسد.
در 27 نوامبر سال 2005 مدیر برنامه فضایی سرنشیندار چین اعلام کرد که این کشور تا سال 2020 ساخت ایستگاه فضایی ملی و ماموریت سرنشیندار به ماه را انجام خواهد داد.
در 24 دسامبر 2005 با موافقت دولت ، بودجه لازم به پرتاب ماهواره ماهگرد چین اختصاص داده شد. این مسئله به پیشبرد پروژه کاوشگر ماه و ادامه برنامههای فضایی چین نیز کمک کرد. با این وجود انتظار میرود با حمایتهای دولت اجرای پروژهها زودتر از موعد مقرر انجام گیرد.
در فوریه 2006 چین اعلام کرد که ماموریت شنزو-7 با یک سال تاخیر در سال 2008 انجام خواهد شد تا فرصت کافی برای توسعه این فضاپیما و انجام اولین راهپیمایی فضایی این کشور وجود داشته باشد.
در همین سال رئیس سازمان فضایی چین اعلام نمود که در طی 5 سال آینده (2010-2006) تحقیقات عمده فضایی نیز برروی مریخ متمرکز خواهد شد. انجام پرواز کاوشگر مریخ در بازه زمانی 2033-2014 و فاز پرواز سرنشیندار به این سیاره نیز در بازه 2060-2040 انجام خواهد شد.
در حال حاضر چین توجه دیپلماتیک خود را به همکاری بیشتر با اتحادیه اروپا و روسیه متمرکز کرده است.
در سپتامبر 2006 آناتولی پرمینوف رئیس آژانس فضایی روسیه از امضاء پیمان همکاری با چین خبر داد. بر اساس این پیمان چین در پروژه آوردن خاک فوبوس (یکی از دو قمر مریخ) به زمین، با روسیه همکاری میکند.
با توجه به برنامههای ارائه شده، اهداف و سیاستهای کلان سازمان فضایی چین را میتوان بدین ترتیب تقسیمبندی کرد:
اهداف کوتاه مدت:
- ساخت سیستم مشاهدات زمینی برای استفاده طولانی مدت
- برپایی یک شبکه مستقل ماهوارهای ارتباط از راه دور
- ساخت یک سیستم ناوبری و جهتیابی ماهوارهای مستقل
- تامین سرویسهای پرتاب غیرنظامی
- برپایی یک سیستم دریافت متحرک و از راه دور
- انجام تحقیقات فضایی در زمینههایی چون میکروگرانش، مواد فضایی، نجوم و ...
- طرح کاوشگر ماه
اهداف بلند مدت:
- بهبود موقعیت کشور در زمینه علوم فضایی
- تاسیس ایستگاه فضایی سرنشیندار
- ماموریتهای سرنشیندار به ماه
- تاسیس پایگاه سرنشیندار در ماه
لازم به ذکر است که این سازمان در راستای اهداف مذکور، مراکز پرتاب ماهواره، مراکز کنترل و دیدهبانی و مراکز تحقیقات فضایی متعددی را تاسیس نموده است.