بررسی قدرت هوایی سه کشور حاشیه دریای خزر

بخش اول :نیروی هوایی و پدافند هوایی قزاقستان
به مانند سایر کشورهای مستقل مشترک المنافع(CIS)یا همان جمهوری سابق اتحاد جمهوری شوروی.قزاقستان نیز پس از استقلال آن در دسامبر 1991دارای یک نیروی هوایی پایه ریزی شده بر سلاحها وتجهیزات ساخت شوروی سابق می باشد.
این نیرو که دارای 19000تن پرسنل می باشد توانست تجهیزات جدیدی راشامل جتهای جنگنده SU-27 و MIG-29را در مقابل بازگرداندن بیش از 40 فروند بمب افکن توپولوف TU-95MSبه روسیه از آن کشور در یافت کند . این بمب افکنها از سوی اتحاد شوروی سابق در پایگاه سمیپلاتینسک(semiplantinsk) واقع در خاک قزاقستان به جامانده بود این هواپیماها به همراه موشکهای بالستیک بین قاره ای SS_18مجهز به کلاهکهای هسته ای به جامانده در قزاقستان تشکیل دهنده یک نیروی هسته ای ضربتی نیرومند شوروی در این جمهوری بودند.سیلوهای پرتاب کننده این موشکها در قزاقستان تماما در سال 1996 در چارچوب توافقنامه های بین الملی منهدم و نابود گردیدند. با بازگردانده شدن به روسیه نیروی هوایی قزاقستان به یک نیروی هوایی کوتاه برد تبدیل گشت .
در فوریه1999 رییس جمهور قزاقستان نور سلطان نظر بایف به یک روزنامه محلی اظهار داشت که نیروی هوایی این کشور دارای 36 اسکادران بوده و خلبانان آن نوعا دارای 100 ساعت پرواز در سال می باشند این نسبت در مورد سایر جمهوری های تازه استقلال یافته تنها به 20 ساعت می رسد. قزاقستان در سال 1999 پس از آنکه فاش گردید در صدد است 40 فروند از میگ 21 نیروی هوایی خود را که به صورت قطعات جداگانه در انبار نگهداری می شدند به کره شمالی به فروش برساند در گیر یک جنجال سیاسی بین الملی گردید جالب اینجاست که هیچکدام از قطعات میگهای مذکور در فهرست موجودی نیروی هوایی آن کشور ثبت نشده است.تعداد کلی هواپیماهای جنگی نیروی هوایی قزاقستان بالغ بر 164 فروند می باشد توان هوایی جمهوری قزاقستان بر پایه انواع پرنده ها  تعداد و ماموریت آنها عبارتند از:

 ( سوخو ۲۷ فلانکر در حال تیک آُف )

میگ  29 فالکروم بین 36تا 40 فروند(یک هنگ هوایی)که از آنان برای مامورتهای رهگیری هوایی.تهاجمی و آموزشی استفاده می گردد. میگ 23 فلانکر 10۰فروند از نوع  Mو UBکه قابلیت انجام ماموریتهای رهگیری تهاجمی و آموزشی رادارا می باشند بر آورد می شود که تمامی یا اکثراین نوع هواپیماهای جنگنده توسط قزاقستان در انبار نگهداری می شوند. میگ25فاکس بت برای رهگیری هوایی 15تا16فروند.میگ31فاکس هاند جنگنده برتری هوایی بین14تا16فروند.سوخو24جنگنده بمب افکن ضربتی35تا40فروند(از جمله 12فروند مخصوص عملیات شناسایی هوایی).سوخو25جنگنده ضربتی برای پشتیبانی نزدیک هوایی.14فروند.نیروی هوایی قزاقستان همچنین دارای تعداد نا مشخصی جنگنده میگ27می باشد که از آنها در انبارهای خود نگهداری می کند .

نیروی هوای قزاقستان همچنین دارای هلیکوپترها و هواپیماهای ترابری به شرح زیر است.

بالگردMi-24هایند برای عملیات تهاجمی35فروند.بالگردMi-8هیپ برای حمل و نقل هوایی و دارای توانایی تهاجمی60فروند. هواپیماهی آنتونف برای ماموریتهای حمل ونقل هوایی:An-12((کاب))5فروند . An-24((کوک))1فروند . An-26((کورل))14فروند . بالگردهای غول پیکر ترابریMi-6((هوک))6فروند وMi-26((هالو))24فروند.
نیروی هوایی قزاقستان برای آموزش خلبانان خود از 12فروند جت ساخت جمهوری چکL-36و4فروندYak18بهره می گیرد یک فروند هواپیمای بوئینگB757-200ویک فروند هواپیمای یاک40نیز ماموریت حمل شخصیتهای(VIP)رابر عهده دارد همچنین قزاقستان برای حمل ونقل سربازان خود از هواپیماهای توپولوفTu-134وTu-154بهره میگیرد.جنگنده های نیروی هوایی قزاقستان مجهز به موشکای هوا به هوا از انواعAA-6((آکرید)).AA-7((آپکس)).AA-8((آفید))و موشکهای هوا به سطح از انواعAS-7((کری)).AS-9((کایل)).AS-10((کارن)).AS-11((کیلر))می باشند
پدافند هوایی از آسمان قزاقستان نیز بر عهده 100پرتاب کننده موشکهایSA-2وSA-3و27 پرتاب کننده موشکهایSA-4وSA-5و نیز20ذستگاه پرتاب کننده موشکهایSA-6وS-300است
بخش دوم :نیروی هوایی و پدافند هوایی ترکمنستان  
نیروی هوایی ترکمنستان پس از غلبه این کشور بر مشکلات اقتصادی که در اوایل دهه1990این جمهوری تازه استقلال یافته را تا مرز ور شکستگی کشاند و در پی بهبود اوضاع پس از یکسری تدابیر شدید اقتصادی اعمال شده توسط دولت عشق آباد در سال1993تشکیل گردید.در اکتبرآن سال این نیرو با در اختیار گرفتن وکنترل دارایی های و امکانات هوایی به جامانده شوروی سابق موجودیت یافت.اما این تنها بر روی کاغذ بزرگ به نظر می رسید.تعداد زیادی از این وسایل و تجهیزات به دست آمده به سبب غیر استاندارد بودن آنها قابلیت استفاده خودرا از دست داده اند.این مشکل به ویژه در مورد هواپیماهای دارای بال ثابت صدق می کند . بسیاری از هواپیماهای ترکمنستان در انبارها نگهداری می شدند و عملیاتی نگه داشتن آنها برای نیروی هوایی این کشور مقرون به صرفه نیست.سازماندهی نیروی هوایی و پدافند هوایی ترکمنستان بر اسلوب و الگوهای شوروی سابق پایه ریزی شده است.ترکمنستان دارای یک هنگ از میگهای 29 و سوخو17مستقر در پایگاه هوایی شهر((مرو))Maryاست.این پایگاه در حد واندازه پایگاه هوایی نلیس((Nelis))واقع در ایالت نوادا امریکا می باشد.همچنین یک هنگ مشترک از هواپیماها و بالگردهای حمل ونقل نیز در پایگاه هوایی عشق آباد استقرار دارد.که از یک فروند هواپیمای آنتونف24و بالگردهایMi-8هیپ وMi-24هایند به وجود آمده است.یک واحد آموزشی تمرینی نیز در شهر کوچکتر چاردزو فعالیت دارد.دلیل این امر  تعداد و قدیمی بودن هواپیماهای آموزشی نیروی هوایی ترکمنستان شامل جتهای سوخو7.میگ21و یاک28 است.نیروی هوایی ترکمنستان در پخش رهگیری هوایی خود دو هنگ شکاری را به خدمت گرفته است.این هنگها در بر گیرنده جت های میگ 23ام فلاگر و میگ25 فاکس بت هستند که در پایگاهای نبیت داغ و آکدپ استقرار دارند.نیروی هوایی ترکمنستان تنها از 50فروند میگ23خود استفاده می کند و بقیه آنها را روانه انبار کرده است.در ماه اوت1999 خبرگذاری ایتار تاس روسیه گزارش داد 46فروند سوخو25 نیروی هوایی ترکمنستان به عنوان باز پرداخت بدهی های گرجستان به این کشور به وسیله گرجیها تعمیر شده است.تمامی این هواپیماها در انبارهای ترکمنستان می شدند.بنابه به گزارشها ترکمنستان در تلاش بوده تا هواپیماهای مازاد بر نیاز نیروی هوایی خویش را به فروش برساند.اما در این راه با موفقیت چندانی روبه رو نشده است. نیروی هوایی ترکمنستان تنها3000تن پرسنل در اختیار دارد و دارای89هواپیمای جنگی عملیاتی و در حدود200فروند درانبارهاست.نیروی هوایی ترکمنستان بر حسب نوع و تعداد هواپیماها و بالگردها شامل موارد زیر است:

( میگ ۲۳ فلاگر )

دو اسکادران جنگنده میگ29 فالکروم22 تا 24 فروند . میگ23 فلاگر 130 تا 220 فروند با ماموریت رهگیری و آموزش(بخش عمده ای از این هواپیماها در انبار به سر می برند)میگ25 فاکس بت24 فروند . میگ21 فیشبد 3 فروند . جنگنده بمب افکن سری سوخو از نوع سوخو7 از نوع B 3 فروند و سوخو17 ام((فیتر))65 فروند . جنگنده تهاجمی سوخو 25((فراگ فوت))46 فروند . بالگرد تهاجمی Mi-24هایند 10 فروند. بالگرد ترابریMi-8 هیپ 8 تا 10 فروند . برای ماموریتهای حمل و نقل هوایی ترکمنستان دارای 3 فروند هواپبمای آنتونفAn-12((کاب)) یک فروندAn-24((کوک))و یک فروند An-26((کرل))است . ماموریتهای آموزشی نیز به وسیله 3 فروند هواپیمایSu-7B و 2 فروندL-39 آلباتروس اجرا می گردد. پدافند هوایی نرکمنستان از 50 دستگاه پرتاب کننده موشک زمین به هوایSA-2.SA-3 و SA-5 تشکیل شده است

بخش آخر:نیروی  هوایی و پدافند هوایی  آذربایجان و بررسی آن در میدان نبرد واقعی

جمهوری آذربایجان نیز به عنوان یکی از جمهوریهای سابق شوروی تجهیزات نیروی هوایی خود را از ارتش شوروی به ارث برده است.شاید در میان حمهوری های تازه استقلال یافته(CIS) جنگ دیده ترین نیروی هوایی(به غیر از نیروی هوایی روسیه)از آن آذربایجان و البته رقیب آن ارمنستان باشد.نیروی هوایی آذربایجان طی دهه 1990 با همسایه غربی خود ارمنستان بر سر منطقه تحت اختلاف((نوگو رنوقره باغ))در قفقاز در حال جنگ بود.درگیری مذکور بین دو جمهوری سرانجام با میانجیگری روسیه در سال 1994 پایان پذیرفت.در نبرد بر سر منطقه تحت اختلاف((نوگو رنوقره باغ))هر دو کشور متخاصم بیش از هر هواپیما و بالگرد از هواپیمای ضربتی سوخوی25فراگ فوت وبالگرد تهاجمی میل-24هایند علیه یکدیگر بهره بردند
جمهوری آذربایجان نخستین فروند از جتهای Su-25در 18 آوریل 1992 از روسیه دریافت داشت.خلبانی این هواپیما را ستوان((واقف قربانف))به عهده داشت.این هواپیما نخست در پایگاه((یه ولاخ)) و سپس در پایگاه((سیتال چای))مستقر و عملیاتی گردید.فراک فوت مذکور بلافاصله به همراه سایرSu-25های به خدمت گرفته شده و در نبرد علیه جمهوری ارمنستان در سال 1992 بر سر منطقه نو گورنوقره باغ(قره باغ کوهستانی)شرکت کرد و عاقبت در ماه جولای همان سال با خلبانی ستوان قربانف حین نبرد سرنگون گردید.قربانف تا قبل از سقوطش توانست دو فروند بالگرد ارمنی را سرنگون سازد و به یک فروند هواپیمای غیر نظامی متعلق به ارمنستان از نوع یاک40 صدمه وارد سازد.جمهوری آذربایجان به طور رسمی اعلام کرد که تنها3فروندSu-25را در سال 1992در نبرد با ارمنستان از دست داده است.خلبان سومین هواپیما به نام کاپیتان((یوری باچنکو))با چتر نجات فرود آمد و به اسارت نیروهای ارمنی در آمد.اما بنا به گزارشها در 10اکتبر همان سال یک فروندSu-25 دیگر آذری هدف ارمنه قرار گرفت و به زیر کشیده شد خلبان این هواپیما بر خلاف بالچنکو موفق نگردید تا با صندلی پرتاب شونده خود را از هواپیما در حال سقوطش خارج کند . ماموریت بالگردهای تهاجمیMi-24هایند نیز در نبرد نوگورنوقره باغ شامل اسکورت خودروها.حمل ونقل نیروها.دیده بانی برای توپخانه و مهمتر از همه آتشباری علیه هدفهای زمینی حرف بود .

 (سوخو ۲۵ فراگ فوت )
هر دو جمهوری متخاصم آذربایجان و ارمنستان مجهز به بالگرد تهاجمیMi-24هایند بودند . هایندهای آذری از پایگاه هوایی((سنگاچالی))و هایندهای ارمنی از پایگاهی در نزدیکی ایروان پروازهای عملیاتی خود را انجام می دادند.اما پایMi-24های روسی نیز به درگیری میان دو جمهوری سابق شوروی کشید. در 3 فوریه1992 یک بالگرد Mi-26((هالو))روسی حامل پناهندگان ارمنی در حالیکه به وسیله بالگردهای هایند روسی اسکورت می شد به وسیله یک موشک کتفی سام که از سوی نیروی هوایی آذربایجان شلیک شده بود هدف قرار گرفت و سقوط کرد.در جریان این واقعه3 تن از سرنشینان جان باختند.طی23 فوریه تا 7 مارس1992 که هایندهای روسی که سرگرم عملیات اسکورت و حفاظت از بالگردهای ترابری تحت امر لشکر336مکانیزه روسیه مستقر در منطقه بودند که یک فروند Mi-24 به وسیله آذریها مورد اصابت قرار گرفت و مجبور به فرود اضطراری شد که طی آن چند تن از خدمه روسی بالگرد جان خود را از دست دادند
بالگردهایMi-24که اکثرا به وسیله خلبانان سابق ارتش سرخ اتحاد جماهیرشوروی که به صورت مزدور به وسیله جمهوری آذربایجان به خدمت گرفته شده بودند پرواز می کردند و نخستین ماموریت آنها در((قره باغ کوهستانی))در فوریه1992 و در حمله به مواضع استحکامات و تانکهای نیروهای ارمنستان در نزدیکی دهکده((کارگالی))بود.ارمنیها ادعا دارند2فروند هایند آذری را در مارس1992و یکی دیگر را در 18سپتامبر همان سال و یک فروند را نیز در اول سپتامبر سال 1993 سرنگون ساخته اند. به گفته آنها هیچکدام از خدمه بالگردهای مذبور در جریان سقوط جان سالم بدر نبرده اند . در آوریل1992ارمنیها توانستند دو فروندMi-24را که در اختیار یک اسکادران مستقل ارتش روسیه در منطقه بود بربایند. اما چندی بعد مجبور شدند آنها را به صاحبانشان بازگردانند .

 ( میل ۲۴ هایند )
نیروهای ارمنی اغلب از این بالگرد برای ماموریتهای شناسایی تاکتیکی و نیز در اکثرا عملیات عمده علیه نیروهای جمهوری آذربایجان.مانند عملیات((کلباجار))استفاده می کردند . تلفات هایندهای ارمنی بنا به گزارشها عبارت بود از 2 فروند یکی در سپتامبر1992و دیگری در12نوامبر همان سال بود . بنابر تخمین منابع غربی تا اوایل سال1993ارمنستان دارای 11 فروند وآذربایجان دارای 8 فروندMi-24هایند آماده به خدمت بودند.
تجهیزات نیروی هوایی آذربایحان که فقط 2200 نفر پرسنل دارد.از نظر نوع و تعداد عبارتند از :در حدود 35 هواپیمای جنگی و 12 بالگرد تهاجمی شامل :میگ25 فاکس بت از مدلهایPD.RB وUبه ترتیب 8فروند . 14 فروند و 6 فروند.گزارشهایی نیز از نگهداری بیش از 25 فروند میگ25 به صورت قطعات جدا از هم در انبارهای نیروی هوایی آذربایجان در دست است  میگ21فیشبد4 تا 5 فروند.گزارشها از وجود 2 فروند دیگر از این نوع هواپیما در انبار حکایت دارد . بمب افکن ضربتی با بالهای متحرکSu-24فنسر 4 تا 5 فروند . سوخوSu-17فیتر ویژه حمله به مواضع زمینی 4 تا 5 فروند . سوخوSu-25فراگ فوت ویژه حمله به مواضع زمینی وپشتیبانی نزدیک 2 فروند . بالگرد تهاجمیMi-24هایند 15 فروند . بالگرد ترابری Mi-8هیپ 13 فروند.این نوع بالگرد با قابلیت نصب راکت انداز و مسلسل می تواند در عملیات تهاجمی و پشتیبانی ایفای نقش کند . بالگرد ترابری Mi-2هوپلیت 7 فروند .
نیروی هوایی آذزبایجان برای آموزش و تمرین هوانوردان خود از جتهای ساخت جمهوری چکL-29دلفین به تعداد 18 تا 26فروند .L-39آلباتروس 12 فروند و نیز یک فروندSu-17 استفاده می کند .بر پایه گزارشهای موجود 2 فروند جت آموزشیL-29 نیز جزو موجودی انبارهای این نیرو میباشند . عملیات ترابری و حمل ونقل سنگین هوایی را برای نیروی هوایی آذربایجان یک فروند آنتونفAn-12((کاب)) .یک فروندAn-24((کوک)) .3فروند هواپیمای ایلیوشینI1-76((کاندید)) .3فروند هواپیمای یاک 40 و یک فروند توپولفTu-134A((کراسکتی))به انجام می رساند . پدافند هوایی جمهوری آذربایجان برای حفاظت از آسمان خویش دارای یک صد پرتاب کننده موشکهای زمین به هوایSA-2 .SA-3 وSA-5است
منبع:صنایع هوایی