مجله هوایی

در نگاه کسانی که پرواز را نمی فهمند هرچه بیشتراوج بگیری کوچکتر دیده می شوید

مجله هوایی

در نگاه کسانی که پرواز را نمی فهمند هرچه بیشتراوج بگیری کوچکتر دیده می شوید

u-2 اژدهای خاموش

پاورز به اتهام جاسوسی علیه امنیت ملی جماهیر شوروی برای آمریکا به ۳ سال زندان و ۶ سال کار اجباری محکوم شد اما پس از ۹ ماه در زندان با جاسوس حرفه ای شوروی در آمریکا به نام کلنل رودلف ایوانویچ بل مبادله شد

چند روزی بیش نیست که به پرواز در آوردن هواپیمای جاسوسی U-2 بر فراز بغداد

به مشاجره ای سخت بین هانس بلیکس، رئیس گروه بازرسان خلع سلاح سازمان ملل در عراق با مشاوران نظامی صدام حسین تبدیل شده است.
آمریکا هواپیمای جاسوسی U-2 را که بر آن لقب «اژدها خانم» گذاشته را بارها در آسمان عراق به پرواز در آورده است، اما این بار همراه با حضور بازرسان سازمان ملل متحد در عراق درخواست مجوز از دولت عراق کرده تا به بهانه همکاری با بازرسان سازمان ملل، اژدها خانم را به عملیات تجسسی موفقیت آمیز دیگری بفرستد. درخواست آمریکا برای به پرواز در آوردن این هواپیما، توجه تمامی رسانه های بین المللی را جلب کرده است و همه منتظرند تا ببینند در صورت اعزام این هواپیمای جاسوسی به عراق که به بهانه یافتن تسلیحات کشتارجمعی عراق انجام می شود، آمریکا چه بهره برداری های موازی از این عملیات خواهد کرد. دولت صدام حسین به شدت نسبت به این عملیات موضع گیری کرده و اصرار بازرسان سازمان ملل را در همراهی با آمریکا به نوعی غرض ورزی تشبیه کرده است. در عین حال هانس بلیکس، رئیس گروه بازرسان سازمان ملل در این خصوص گفت: «اینکه بغداد با پرواز U-2 موافقت نمی کند، نوعی امتناع ورزی از اجرای کامل قطعنامه ۱۴۴۱ است. »
دولت عراق اعلام کرده است در صورت نیاز بازرسان به عکسبرداری از تاسیسات عراق، باید عملیات پرواز با هواپیماهای خود عراق یا ماهواره انجام شود و «امیرالسعدی» مشاور ارشد صدام حسین به بلیکس اخطار داده است که «آمریکا و انگلیس موظف هستند پرواز U-2ها را در مناطق شمالی و جنوبی عراق متوقف کنند. »
اژدها خانم که چشم بینای نیروی هوایی آمریکاست، رقبای بسیاری هم در حیطه تجسس دارد که مشهورترین آنها SR-71 یا «پرنده سیاه» است و هنوز سریع ترین هواپیمای جاسوسی جهان به شمار می رود. نخستین مدل این هواپیما در سال ۱۹۵۵ میلادی توسط شرکت لاکهید ساخته شد و طراح اصلی این هواپیما را می توان «کلارنس کلی جانسون» ((Clarence Kelly Johnson دانست که تلاش های زیادی برای موفقیت این طرح کشید و طراحان هوا ـ فضای مشهور آن دوران بود. مهم ترین تحول در ساخت U-2در سال ۱۹۶۸ اتفاق افتاد که مدل جدید آن U-2R ساخته شد و حدوداً ۴۰ درصد بزرگ تر از مدل قبلی بود. سپس در سال ۱۹۸۰ دو مدل دیگر با نام های TR-1 ۱و ER-2۲ تولید شد که تمامی TR-1ها به ناتو فروخته شد. ER-2 ها نیز برای ناسا طراحی و تحویل داده شد.
این تغییرات برای هواپیمای توانمند U-2 کم بود. پس در سال ۱۹۹۲ تمامی U-2ها و TR-1ها بهسازی شدند. مثلاً موتور آنها که مدل J75 شرکت «پرت وویتنی» ((Pratt and Whitney با قدرت ۱۵۸۰۰ پوند بود به موتور جدیدی از شرکت جنرال الکتریک مدل F-118 با قدرت
GE-101 با قدرت۱۸۳۰۰ پوند تبدیل شد. تمامی سیستم های الکتریکی آن نیز به پیشرفته ترین نوع موجود در زمان مجهز شدند و یک سیستم هدایت کننده اتوماتیک دیجیتالی هم به آن اضافه شد. به علاوه سیستم موقعیت یاب جهانی GPS۳ و بعد از این تحولات تمامی آنها را با نام U-2S و U-2ST می شناسند. اولین پرواز U-2S در اکتبر ۱۹۹۴ با موفقیت تمام انجام شد. البته باید متذکر شویم که ER-2 ها نیز که در مرکز تحقیقات پروازی «درایدن» (Dryden) در ایالت کالیفرنیا بودند چنین تغییراتی را (تا حدودی) یافتند ولی نام آنها عوض نشد و هنوز با نام ER-2 شناخته می شوند.
این هواپیما تجهیزات جاسوسی زیادی از قبیل انواع حسگرهای الکترونیکی، رادیویی و دوربین های مختلف را با خود حمل می کند. این دوربین ها به گونه ای طراحی شده اند که بتوانند در سخت ترین شرایط جوی بهترین بازده را بدهند. در ارتفاعات بالا فشار بسیار زیادی بر خلبان وارد می شود و به همین جهت خلبانان U-2 از لباس های ضدفشار مخصوص در کابین استفاده می کنند، یعنی همان لباس های ضدفشاری که خلبانان در شاتل فضایی استفاده می کنند. اژدها خانم در تمامی عملیات از خود سوابق بسیار خوبی برجای گذاشته است. به جز در یک مورد .U-2 در ابتدا برای پرواز در ارتفاعات بالای جو شوروی در اواسط دهه ۱۹۵۰ طراحی شد تا در اول ماه مه سال ۱۹۶۰ یک فروند U-2 طی یک پرواز شناسایی که تحت نظر نیروی هوایی آمریکا نبود بلکه از طرف سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) هدایت می شد در خاک شوروی سقوط کرد و یکی از نکات جالب توجه این بود که از سال ۱۹۵۵ که اولین U-2 ساخته شد تا ۱۹۶۰ که یک فروند از آن سقوط کرد موضوع ساختش آن قدر محرمانه و سری بود که هیچ کشوری از وجود چنین پرنده ای آگاه نبود. در ۱۴ اکتبر ۱۹۶۲ سرگرد «ریچارد. اس هیسر» خلبانی یکU-2 برای اولین عکسبرداری از تاسیسات موشکی تهاجمی شوروی در کوبا را به عهده گرفت. تنها هشت روز بعد سرگرد رودلف اندرسون، هنگامی که در ماموریت مشابهی قرار داشت، توسط نیروهای دفاعی شوروی مورد هدف قرار گرفت و جان خود را از دست داد.U-2 همچنین در فعالیت نقشه برداری نیز فعال بوده است. مخصوصاً نمونه ER-2 که در خدمت ناسا است. پس از جنگ جهانی دوم، روابط شوروی و آمریکا رو به تیرگی و نظامی شدن گرایید. شوروی درخواست آمریکا برای وجود آسمان آزاد بین دو کشور را رد کرد و موجب ایجاد تنش هر چه بیشتر شد.
آمریکا به خاطر عدم اطمینان به شوروی، به پروازهای شناسایی در فضای بالای جو شوروی اقدام کرد و باز هم U-2 هواپیمای انتخابی برای ماموریت های جاسوسی اش بود. سازمان جاسوسی آمریکا (CIA) رهبری طرح را برعهده گرفت و با کنار گذاردن ارتش از صحنه موجب از بین بردن هرگونه احتمال نبرد فیزیکی شد. تا سال ،۱۹۶۰ ایالات متحده پروازهای بیشماری را بر فراز آسمان شوروی انجام داده بود. اما یک حادثه بزرگ برای سیا (CIA) رخ داد. یک هواپیمای جاسوسی U-2 با خلبانی فرانسیس گری پاورز ( Powers F.G) در نزدیکی اسود لوفسک سقوط کرد. این واقعه باعث ایجاد تفکرات منفی هر چه بیشتر بین آمریکا و شوروی شد. جزئیات این حادثه تا به امروز در پرده ای از ابهام قرار دارد. داستانی که از سوی دولت برای توجیه سقوط U-2 و دستگیری «گری پاورز»۴ به رسانه های جمعی و مردم داده شد توضیح می داد که این سقوط در اثر اصابت یک موشک زمین به هوا به این هواپیما بود. اما نکته مهم و جالب توجه این است که هواپیمای U-2 در مقابل سلاح های آن زمان غیرقابل دستیابی بوده و به گونه ای طراحی و ساخته شده بود که هیچ یک از موشک های شوروی نمی توانستند آن را هدف قرار دهند در اصل قابلیت اژدها خانم این بود که بالاتر از خط آتش دشمن پرواز می کرد. اگر این هواپیما در سقف ارتفاع معین خود پرواز می کرده است و سرنگون شده پس پرسش های بسیار زیادی به وجود می آید که پاورز چگونه نجات یافته است. این احتمال که او بر اثر شدت انفجار و یا فشار بیش از حد پرتاب (Ejection) در ارتفاع بسیار بالا جان خود را از دست می داد بسیار منطقی است. پس به راحتی می توان صحت و درستی این ادعا را زیر سوال برد. چندین تئوری برای بازگو کردن چگونگی سقوط هواپیمای جاسوسی گری پاورز مطرح شده است: ۱) گری پاورز در پایین ارتفاع شناسایی خود پرواز کرده و هواپیمای او توسط تسلیحات ضدهواپیمایی اتحاد جماهیر شوروی مورد اصابت قرار گرفته است. ۲) گری پاورز خود هواپیما را در خاک شوروی رها کرده است. ۳) یک بمب در هواپیما موجود بوده است.

نزدیک ترین و می توان گفت صحیح ترین نظریه درباره سقوط این هواپیما مربوط می شود به یک خلبان روس که درگیر ماجرای فرود U-2 بوده است. او ادعا کرده است که به او دستور داده شده بود که U-2 را مورد هدف قرار دهد. در حقیقت شواهد بسیار کمی برای حمایت از ایران ادعا وجود دارند. اما این موضوع به هر حال اوضاع را پیچیده تر کرد و در اصل هیچ کدام از این نظریات سقوط U-2 را توجیه نمی کند و هنوز این ماجرا در پرده ای از ابهام قرار دارد و باید منتظر اظهارنظرها و انتشار اسناد محرمانه دو کشور مورد بحث در آینده ای احتمالاً نه چندان نزدیک باشیم. این ماجرا پیامدهای زیادی داشت. کنفرانس پاریس بر اثر این واقعه ناکام ماند زیرا نیکیتا خروشچف از آیزنهاور درخواست کرد که آمریکا رسماً باید از شوروی درباره این واقعه عذرخواهی کند، کاری که آیزنهاور به هیچ عنوان نپذیرفت و این امر به نوبه خود جنگ سرد را گرمتر نمود. در این میان گری پاورز به اتهام جاسوسی علیه امنیت ملی جماهیر شوروی برای آمریکا به ۳ سال زندان و ۶ سال کار اجباری محکوم شد. اما امسال، ۹ ماه و ۹ روز در زندان بود و پس از این مدت با جاسوس حرفه ای شوروی در آمریکا به نام کلنل رودلف ایوانویچ بل مبادله شد. در کل بعد از این جریانات U-2 به عملیات خود ادامه داد مثلاً در عملیات طوفان صحرا در خلیج فارس در سال ،۱۹۹۱ بر فراز آسمان بوسنی و کوزوو در حمایت از ناتو در دهه ۱۹۹۰ و در سال ۲۰۰۱ در افغانستان مورد استفاده قرار گرفت. امروز نیز منتظر مأموریتی دوباره بر فراز بغداد است.
پی نوشت:
۱. TR= Tactical Reconnaissance
۲. ER= Eearth Resource
۳. GPS= Global Positioning System

جدول مشخصات
U-2 مدل های A و C و D
نوع: تجسسی تک سرنشین
طول: ۶/۴۹ فوت
ارتفاع: ۱۵ فوت + ۲ اینچ
وزن: ۱۴۲۵۰ پوند
فاصله دوسر بال: ۸۰ فوت + ۲ اینچ
مساحت سطح بال: ۶۰۰ فوت مربع
بیشینه وزن برخاستی: ۲۴۱۵۰ پوند
بیشینه سرعت: ۴۳۰ مایل در ساعت
سقف پرواز: بالای ۶۰ هزار فوت
قدرت موتور: ۱۵۸۰۰ پوند
موتور J75 شرکت پرت وویتنی