آشنایی با موشک STINGER

Raytheon (General Dynamics) FIM-92 Stinger



موشک FIM-92 استینگر، جایگزین موشک قدیمی FIM-43 Redeye شد که ردآی، استاندارد غربی MANPADS بود و در سازمان نیروهای دفاعی بسیاری از کشورها به کار گرفته می‏شد.
ANPADS مخفف Man-Portable Air-Defense System (سیستم دفاع هوایی قابل حمل انفرادی)





مدل A
طراحی استینگر به سال 1967 برمی‏گردد. در آن سال، مطالعاتی برای بهبود عملکرد موشک ردآی انجام شد که منجر به تولید ردآی2 (یا Redeye II) گشت. بهبود اصلی انجام شده بر روی موشک، نصب جستجوگر کامل‏تر، جهت پویش تمام جهات بود. به سال 1971، ارتش ایالات متحده، موشک ردآی2 را به عنوان طرح برگزیده جهت استفادهء آتی در استاندارد MANPADS برگزید. به تاریخ مارس 1972، ردآی2 با اسم‏گذاری جدید به نام استینگر و کد XFIM-92A نامیده شد. آزمایشات مربوط به کیفیت هدایت پذیری موشک XFIM-92A به تاریخ نوامبر 1973 آغاز گشتند اما به دلیل پاره‏ای مشکلات فنی، این آزمایشات چندین بار متوقف شدند. تا سال 1975، مشکلات مهم برطرف شده و در ماه جولای همان سال، اولین پرتاب موشک XFIM-92A از روی شانه انجام شد. سرانجام به تاریخ آوریل 1978، شرکت جنرال داینامیکز موفق شد اولین قرارداد تولید انبوه موشکهای FIM-92A را بدست آورد. با تولید موشکهای استینگر، موشکهای قدیمی ردآی از ردهء خدمت خارج شدند و اولین سری این موشکها به سال 1981 عملیاتی شد.

موشک FIM-92A به وسیلهء یک نفر و از روی شانه‏اش شلیک می‏شود. هنگامی که تهدید یک هدف مشخص شود، خدمهء موشک، به سمتش شلیک می‏کند. این مرحله، 6 ثانیه به طول می‏انجامد و شامل قفل جستجوگر حرارت‏یاب، ژیروسکوپ اندازه‏گیر میزان چرخش حرکتی هدف و فعال شدن سیستم‏های الکترونیکی می‏باشد. هنگامی که جستجوگر مادون قرمز بر روی هدف متصاعد کنندهء حرارت قفل می‏کند، یک بوق کوتاه به صدا درآمده و خدمهء پرتابگر موشک را مطلع می‏کند و این زمانی است که وی می‏تواند ماشه را بکشد. 1.7 ثانیهء بعد، موشک پرتاب می‎شود. پس از اینکه موشک به وسیلهء موتور کمکی از درون پرتابگر خارج شد، لبه‏های کنترلی در جلو و عقب موشک باز می‏شوند. پس از طی مسافتی کوتاه پس از پرتاب به جهت آسیب نرسیدن به خدمهء پرتابگر، موتور دو مرحله‏ای اصلی (موتور بعد از مرحلهء کمکی اولیه) که با سوخت جامد کار می‏کند، روشن می‎شود. این موتور در مرحلهء اول که تنها 2 ثانیه به طول می‏انجامد، سرعت موشک را به 2.2 ماخ می‏رساند؛ سپس جهت دستیابی به سرعت فراتر از 2.6 ماخ و طی مسیر نهایی تا برخورد به هدف، مرحلهء دوم موتور اصلی به کار می‏افتد. اگر موشک به هیچ هدفی تا 17 ثانیهء بعد از روشن شدن موتور اصلی، برخورد نکند، خود به خود منفجر می‏شود.




استینگر، دو برتری مهم نسبت به موشک ردآی دارد:
* اولین برتری، جستجوگر نسل دوم حرارت یاب است که امکان پویش و یافتن هدف در تمام جهات را امکان پذیر می سازد؛ به همین دلیل، موشک استینگر می تواند به هواپیماهایی که از روبه رو نزدیک می شوند شلیک کند؛ (یعنی همانند موشک ردآی، لزومی ندارد که حتمن به سمت اگزوز هدف نشانه رود) بدین جهت هواپیمای مهاجم قبل از آنکه فرصتی برای حمله و زیرآتش گرفتن ادوات زمینی به وسیلهء مهمات کوتاه برد خود پیدا کند، هدف موشک بسیار دقیق استینگر قرار می گیرد.
* دومین برتری مهم استینگر نسبت به ردآی، دارا بودن سیستم تشخیص دوست از دشمن به نام AN/PPX-1 IFF می باشد که برای هدف قرار نگرفتن هواپیماهای خودی در زمانی که هر دو نیروی هوایی خودی و دشمن در حال انجام ماموریت هستند، کاربرد دارد.

قسمت جستجوگر و هدایت کنندهء الکترونیکی استینگر، در حین پرواز، می تواند اهداف هوایی را که در حال انجام مانورهایی سنگین تا 8 برابر فشار ثقل می باشند، تعقیب کرده و موشک را به سمت هدف رهنمون سازند. بلافاصله در نزدیکی هدف، قسمت الکترونیکی منطق هدفیاب، موشک را به سمت مرکز هدف هدایت می‏کند (برای مثال موشک به جای اصابت به مرکز ایجاد حرارت یا اگزوز هواپیما، به کابین هواپیما اصابت می‏کند) سرجنگی 3 کیلوگرمی (6.6 پاوندی) که به ترکش‏های فراوانی در حین انفجار تقسیم می‏شود، با یک فیوز مجاورتی یا فیوز زمانی عمل می‏کند؛ همچنین حداقل فاصلهء موثر برای پرتاب موشک، 200 متر (660 فوت) عنوان شده است.

مدل B
به سال 1977، کمپانی جنرال داینامیکز، دست به طراحی و تولید نسل جدید استینگر زد. سری جدید که به نام XFIM-92B یا استینگر سری POST شناخته می‏شد، دارای یک پردازندهء کنترل کنندهء دو باند IR/UV در قسمت ردیاب موشک شده بود.
سیستم ردیاب POST از الگوی Rosette برای تصویریابی اهداف استفاده می‏کرد. قسمت UV به طور بسیار دقیقی، اهداف هوایی حقیقی را از تله‏های انحرافی تولید کنندهء حرارت یا حرارت‏های غیرمرتبط اطراف، تمییز می‏داد.
به سال 1983، تولید موشک FIM-92B به طور محدود آغاز شد، ضمن اینکه تولید مدل اولیهء FIM-92A نیز ادامه یافت. تولید انواع A و B در نهایت با ساخت تعداد 16000 فروند، به سال 1987 متوقف شد.

POST مخفف Passive Optical Seeker Technique (روش غیرفعال جستجوی نوری)
Rosette-Pattern: الگوهای استانداردی برای تبدیل تغییر حاصل از تنش‏های تمام جهات حرکتی هدف هوایی به سیگنال‏های الکترونیکی

مدل C
به سال 1984، طراحی مدل جدید استینگر به نام FIM-92C یا استینگر مدل RMP آغاز گشت. مدل جدید، امکان برنامه‏ریزی مجدد نرم‏افزار ویژهء پردازندهء نصب شده بر روی موشک را فراهم می‏کرد تا بدین طریق، بر علیه اهداف و تحدیدهای جدید هوایی، مقابله کند.
خط تولید مدل FIM-92C به سال 1987 آغاز به کار کرد و اولین مدل C به تاریخ جولای 1989، تحویل ارتش ایالات متحده شد.
RMP مخفف Reprogrammable Microprocessor (پردازنده با قابلیت برنامه‏ریزی مجدد)

مدل D
طرح مدل FIM-92D بر اساس بهبود مدل C با سیستم‏های ضدعمل الکترونیک پیشرفته‏تر شکل گرفت.

مدل G
به تاریخ سپتامبر 2002، طراحی مدل FIM-92G بر اساس ارتقاء مدل D آغاز گشت، اما هیچگونه اطلاعی از جزئیات فنی آن در اختیار نمی‏باشد.

مدل E
به تاریخ آوریل 1992، قراردادی با کمپانی جنرال داینامیکز جهت طراحی مدل FIM-92E منعقد شد؛ مطابق این قرارداد، موشک استینگر مدل RMP سری Block I تولید گشت. اواخر همان سال، بخش موشک سازی جنرال داینامیکز به کمپانی هیوز فروخته شد؛ به همین دلیل، کمپانی هیوز، به عنوان مقاطعه‏کار نخستین موشک استینگر شناخته شد. FIM-92E در حقیقت نوع پیشرفته‏تری از مدل D بود که یک حسگر حرارت‏یاب مدور بدان افزوده شده و نرم‏افزار ردیاب موشک، بهبود یافته بود؛ با انجام این تغییرات، موشک پیشرفته‏تر، می‏توانست بر علیه اهدافی که اثرات ردیابی آنها کاهش یافته و اقدامات ضدعمل الکترونیک‏شان توسعه یافته بود، به کار رود.
اولین نمونه‏های تولیدی FIM-92E به سال 1995 وارد خدمت شدند و بسیاری از موشکهای استینگر موجود در نیروی زمینی ایالات متحده، با انجام تغییراتی، به سطح استاندارد FIM-92E ارتقاء داده شدند.

مدل F
طراحی مدل FIM-92F بر اساس ارتقاء مدل E به سال 2001 آغاز شد، اما اطلاعی از جزئیات ارتقاء انجام شده در دست نمی‏باشد.

مدل H
طراحی مدل FIM-92H بر اساس بهبود مدل D انجام شد که در این برنامه، موشکهای سطح D به استاندارد RMP سری Block I ارتقاء داده شدند.

آخرین سطح ارتقاء و بهبود کارایی تصویب شده برای موشک استینگر، به سال 1996 آغاز گشت که منجر به تولید استینگر استاندارد RMP سری Block II شد؛ این موشک جدید، به نام «استینگر پیشرفته» یا Advanced Stinger نیز شناخته می‏شود.
در این موشک، به جای جستجوگر مادون قرمز یا IR، سیستم ردیاب FPA-IIR جایگزین شده بود که باعث افزایش برد در شناسایی اهداف هوایی می‏شد، به خصوص در محیط‏هایی که اقدامات انحراف کننده یا ایجاد کنندهء پارازیت بسیار فعال بودند. افزایش برد در شناسایی اهداف هوایی، باعث افزایش برد موثر موشک استینگر به 8000 متر (26000 فوت) می‏شد که این رقم، برای یک موشک شانه پرتاب، برد قابل ملاحظه ای محسوب می شود. استاندارد Block II امروزه در مرحلهء تولید و توسعه قرار دارد و مداومن، مورد بهینه سازی قرار می گیرد. تولید انبوه استینگر مطابق استاندارد Block II قرار بود در اوائل سال 1999 آغاز شود، اما بارها به تعویق افتاد و در نهایت در سال 2004، در خط تولید انبوه قرار گرفت.
FPA معادل Focal Plane Array
IIR معادل Imaging Infrared




مقاطعه کار اصلی در تولید استینگر، امروزه شرکت رایتئون (Raytheon) می باشد که این خط تولید را از قسمت موشک سازی کمپانی هیوز، خریداری کرده است. موشک استینگر، امروزه به نیروهای نظامی بسیاری در اقصا نقاط جهان، منجمله کشورهای عقب ماندهء جهان سوم، فروخته شده است؛ البته برخی کشورهای جهان سوم، مانند ایران، این موشک را از طرق غیررسمی بدست آورده اند.


استینگر در افغانستان
این موشک به صورت گسترده ای توسط مجاهدین افغان بر علیه جنگنده های شوروی در جریان اشغال افغانستان به کار گرفته شد. این موشکهای پس از عدم موفقیت موشک دوش پرتاب بلوپایپ (Bluepipe) ساخت BAE انگلستان، توسط کانالی از سازمان سیا، به دست مجاهدین افغان رسانده شدند. موشک بلوپایپ در عمل بسیار ناتوان نشان داد، زیرا برای هدفگیری هواپیمای مهاجم، می بایست پس از شلیک، موشک را به وسیلهء فرستندهء موجود بر روی پرتابگر و به صورت چشمی، تا زمان رسیدن به نزدیکی هدف، هدایت نمود و این امر، ضمن کاهش دقت، باعث ایجاد خطر برای خدمهء پرتابگر بلوپایپ می شد.

یک هلیکوپتر سرنگون شدهء شوروی توسط استینگر




با ورود استینگر به افغانستان، وضعیت بسیار دشواری برای پرنده های روسی، اعم از هلیکوپتر یا انواع هواپیما ایجاد شد، به طوری که پس از مدتی، از هر دو هواپیمای ورودی یا خروجی به فرودگاه بگرام، یکی مورد اصابت استینگر قرار می گرفت. طبق آمار ارائه شده توسط پنتاگون، حدود 250 فروند هواپیما یا هلیکوپتر شوروی، مورد اصابت استینگر قرار گرفته و سرنگون شده اند. عمدهء پرنده هایی که مورد اصابت موشکهای استینگر افغانی قرار گرفتند شامل سوخوی25 و برخی هواپیماهای ترابری شوروی نظیر An12 و An72 و هلیکوپترهای Mi-8 و Mi-24 بودند.
به غیر از افغاسنتان، حدود 300 فروند هواپیما در سایر نقاط جهان، تا سال 2001، مورد اصابت استینگر قرار گرفته و سرنگون شده اند.
تاکنون 70000 فروند از انواع گوناگون موشک استینگر تولید شده است. امروزه تنها مدل FIM-92F Stinger-RMP Block II بر روی خط تولید انبوه قرار دارد.


استینگر در ایران
در سالهای پایانی جنگ ایران و عراق، نیروهای ایرانی، به موشکهای استینگر مجهز شدند. هرچند تعداد و نحوهء ورود آنها به ایران مشخص نشده است اما برخی کارشناسان نظامی، دو امکان را بیشتر محتمل می دانند:
1) به وسیلهء محمولهء منتقل شده توسط هواپیمای مک فارلین به تهران در جریان تلاش ایالات متحده برای نزدیکی سیاسی به ایران؛
2) خریداری از مجاهدین افغان.

با ورود استینگر به ایران، وضع برای پرواز Low Level هواپیماهای عراقی در میادین نبرد، بسیار دشوار گشت. برای مثال تنها در عملیات کربلای5 در شرق بصره به تاریخ زمستان 1366، حدود 80 فروند هواپیمای سوخوی22 و میگ23 عراقی در طول 40 روز نبرد سنگین، سرنگون شدند؛ که بیشتر این هواپیماها توسط موشکهای هاوک، استینگر و استرلا، مورد اصابت قرار گرفتند.
یکی از خلبانان سوخوی22 اسیر عراقی پایگاه ناصریه، اظهار می کرد که تنها در طول یک هفته، 12 فروند هواپیمای سوخوی22 پایگاه هوایی ناصریه، سرنگون گشته بودند.


سایر کاربردهای استینگر
با توجه به قابلیتهای عالی و گستردهء موشک استینگر، این موشک، تنها برای پرتاب از روی زمین و به وسیلهء خدمهء زمینی، مورد استفاده قرار نمی گیرد، بلکه در حالتهای گوناگونی از دفاع هوایی نیز کاربرد دارد.

ATAS یا Air to Air Stinger (استینگر هوا به هوا)
نیروی زمینی ایالات متحده از استینگر در مدلهای FIM-92C/D RMP برای پرتاب هوا به هوا بر روی هلیکوپتر، استفاده می کند. موشک ATAS توسط هلیکوپترهای OH-58C/D Kiowa و AH-64 Apache حمل و پرتاب می شود؛ ضمن اینکه قرار بود توسط هلیکوپتر RAH-66 Comanche نیز مورد استفاده قرار بگیرد.
هرچند برخی گزارشات غیررسمی، بر این موضوع دلالت دارند که طراحی استینگر از ابتدا برای نصب و پرتاب به صورت هوا به هوا مد نظر بوده است، اما به نظر می رسد که طراحی استینگر، منجر به تفکر ایجاد دفاع هوا به هوا توسط استینگر بر روی هلیکوپترها شده است.

Avenger (انتقام گیر)
در اوائل دههء 1980، ارتش ایالات متحده، در جستجوی سیستم دفاع هوایی قدرتمند و قابل حمل و نقل سریعی می گشت که بتواند از رو به رو و با دید چشمی، هواپیماهای ارتفاع پائین دشمن را مورد حمله قرار دهد. به تاریخ سپتامبر 1983، کمپانی معظم بوئینگ، سیستم Avenger را بدین منظور پیشنهاد داد که یک خودروی چندمنطوره به نام M998 یا HMMWV بود که بعدها به نام Hummer معروف گشت. بر روی این خودروی نظامی، یک برجک مجهز به تیربار 50 میلی متری M3P و دو پرتابگر استینگر با چهار موشک برای هرکدام نصب می گشت.
پس از آزمایشات و مقایسه با سایر سیستم های مشابه در سالهای 1985 و 1986، در نهایت کمپانی بوئینگ موفق شد قرارداد نهایی، جهت تولید Avenger را به تاریح آگوست 1987 بدست آورد.
به تاریخ آوریل 1989، اولین واحد ارتش ایالات متحده، مجهز به Avenger، عملیاتی گردید؛ و به تاریخ آوریل 1990، تولید انبوه این سیستم، مورد تایید قرار گرفت.

Avenger


هر خوردوی Avenger به وسیلهء دو خدمه، هدایت می شود و می تواند بر علیه هواپیماها یا هلیکوپترهایی که در ارتفاع پائین پرواز می کنند، در روز یا شب، در هر شرائط آب و هوایی، آتش نماید.
در Avenger از تمام مدلهای مختلف استینگر، می توان استفاده نمود.
HMMWV = High Mobility Multipurpose Wheeled Vehicle یا Hummer

BSFV یا Bradley Stinger Fighting Vehicle
M2A2 (موسوم به BSFV) خوردویی نظامی است که بر اساس خودروی M2 Bradley (موسم به BFV) ساخته شده است. در این خودروی نظامی، نگهدارنده های مخصوص موشکهای استینگر تعبیه شده است و خدمهء مخصوص استینگر، آنها را شلیک می کنند.
خوردوی BSFV به ناچار و به دلیل لغو تولید سیستم دفاعی هوایی و ضدتانک MIM-146 ADATS، به خدمت ارتش ایالات متحده درآمده است.

MiM-146 ADATS



M2 Bradley


بک ایراد مهم خوردوی BSFV این است که برای شلیک موشک استینگر توسط خدمهء مخصوص پرتابگر، سایر خدمهء خودرو، باید آن را ترک کنند.

M6 Linebacker



در اواخر دههء 1990، نوع بهبود یافته ای از این خودرو، به نام M6 Linebacker طراحی و ساخته شد. خودروی M6 جایگزین خوردوی M2 شد و به جای پرتابگر موشکهای ضدتانک تاو در خودروی M2، به پرتابگرهای حاوی 4 موشک استینگر از نوع FIM-92D/E Stinger-RMP تجهیز شد.
ADATS مخفف Air-Defense Anti-Tank System یا سیستم دفاع هوایی و ضدتانک

برخی مشخصات فنی (بر اساس مدل C)

ماموریت
انجام دفاع نزدیک هوایی در مناطق درگیری خطوط میدان نبرد در برابر اهداف هوایی ارتفاع پائین

سازنده: ابتدا جنرال داینامیکز، سپس هیوز و در آخر رایتئون
طول: 1.52 متر (5 فوت)
طول بالچه ها: 9.1 سانتی متر
قطر: 7 سانتی متر
وزن موشک: 10.1 کیلوگرم
وزن پرتابگر و موشک: 15.7 کیلوگرم
سرعت: بین 2.2 تا 2.6 ماخ
ارتفاع عمل: 3800 متر
برد مدل C: از 1000 تا 4800 متر
برد مدل RMP سری Block II: از 200 تا 8000 متر
پیشرانه: راکت دو مرحله ای به نام MK 27 با سوخت جامد، ساخت Atlantic Research
فیوز عملگر: زمانی (17 ثانیه پس از پرتاب) یا مجاورتی (انفجار در نزدیکی هدف)
پویشگر هدف: شلیک کن و فراموش کن به وسیلهء جستجوگر غیرفعال حرارت یاب
سرجنگی: 3 کیلوگرم مواد منفجرهء بسیار پرقدرت، با ترکش های فراوان پس از انفجار
زمان لازم جهت نصب موشک در پرتابگر: 3 تا 7 ثانیه
قیمت هر موشک و پرتابگر: 38000 دلار
تعداد موجود در نیروی زمینی ایالات متحده تا سال 2001: حدود 13400 فروند

خدمه: دو نفر (یک نفر پرتابگر و یک نفر کمک)
 

منبع:انجمن هوافضا