قصه پروازی که از زیر زمین آغاز شد

                                    گفتگو با مدیریت شرکت هوایی درنا

امروزه صنعت هوا و فضا در دنیا به عنوان یک صنعت پیشرو و پیشقدم محسوب می‌شود و اصولاً به دلیل هزینه‌های هنگفت که برای رشد و پیشرفت آن می شود بسیاری از علوم دیگر را نیز به همراه خود به جلو پیش می برد.
کشورهای روسیه ، آمریکا ، فرانسه ، هلند و اوکراین از جمله کشورهای پیشرو در صنایع هوا فضا هستند و ایران نیز در سالهای اخیر وارد این عرصه مهم و استراتژیک شده است که دستاوردهای آن در صنایع موشکی و هواپیمایی نمود داشته است. توسعه صنعت هوا و فضا با توجه به پتانسیل بالای نخبگان و جوانان کشور از جمله مواردی است که در سالهای اخیر با نگرشی مثبت دنبال می‌شود.
مهندس یعقوب انتصاری دارای فوق لیسانس مهندسی هوا فضا و مدیریت MBA از کشورهای آمریکا و انگلیس ،از جمله نخبگان کشور در این صنعت است که پس از بازگشت به میهن عزیزمان توانسته با شناخت نقاط ضعف کشور در این بخش گام‌های بسیار ارزشمندی در راستای برطرف کردن آنها و تعالی ایران اسلامی بردارد. انتصاری کار ساخت هواپیماهای سبک دو نفره را از سال 67 با یک تیم 3 نفره و از زیرزمین منزل مسکونی خود شروع کرد و امروز با گذشت حدود 19 سال از آن زمان توانسته با استقرار در شهرک صنعتی شمس‌‌آباد علاوه برتوسعه کارگاه خود ، برای 63 نفر از فارغ‌التحصیلان و متخصصین این بخش نیز اشتغال ایجاد کند. به منظور آشنایی بیشتر با وی و فعالیت‌هایش گفتگویی ترتیب دادیم که در پی می‌آید:
به عنوان مقدمه از زمان شروع کار خود و روند توسعه‌ای که در این کار داشتید بگویید؟
من 15 سال در انگلیس و آمریکا مشغول به تحصیل بودم و در دو رشته‌ تحصیلی تامقطع فوق لیسانس ادامه دادم. در آمریکا در رشته مهندسی هوا و فضا لیسانس و فوق لیسانس گرفتم و همزمان با تحصیل مشغول به کار نیز شدم. دراین کشور کار طراحی و ساخت هواپیما را شروع و عضو انجمن آماتور طراحان و سازندگان هواپیما شدم. اولین کار تخصصی من مربوط به طراحی و ساخت هواپیما دراین کشور بود.
وقتی به کشور بازگشتید از تخصص خود چگونه استفاده کردید؟
وقتی به کشور برگشتم در حقیقت بنیانگذار استانداردهای صنایع هواپیمایی و همچنین موسس دفتر طراحی،‌ ساخت و مونتاژ در سازمان هواپیمایی کشور شدم. درآن زمان این سازمان فاقد دفتر طراحی بود و مدیریت وقت سازمان بنده را مسئول تاسیس این دفتر کرد. چارت این سازمان مربوط به قبل از انقلاب بود و بیشتر حالت مصرفی و وابستگی داشت. در این چارت موضوع تعمیر و نگهداری وجود داشت اما مرکز و دفتری برای پیگیری مسائل طراحی و ساخت هواپیما وجود نداشت که من این دفتر راتاسیس کردم. پس از آن در تاسیس مدرسه خلبانان آزمایشی مشارکت داشتم. این مدرسه را با کمک سازمان هواپیمایی کشوری براساس استانداردهای بین‌المللی تاسیس کردیم و از خلبانان با تجربه و بازنشسته نیروی هوایی در آن استفاده کردیم. این خلبانان با گذراندن دوره‌های مربوطه گواهینامه می‌گرفتند که شرایط هواپیمای تازه‌ساز را با استانداردهای لازم مطابقت دهند.
شرکت هوا فضای درنا را از چه سالی تاسیس کردید و شروع کارتان از کجا بود؟
شرکت هوا وفضای درنا را در سال 1367 تاسیس کردم که به دلیل عدم امکانات و مسائل مالی و تجهیزاتی مجبور شدم کار را از پارکینگ و زیرزمین منزل مسکونی خود شروع کنم و به علت کمبود جا یکی از اتاق‌های منزل را نیز به عنوان دفتر در نظر گرفتم ، مدتی طول کشید تا پرسنل مورد نیاز را جمع آوری و استخدام کنم. این مسیر حدود 2 سال به طول کشید، سپس توانستم چند پروژه در سیستم دولتی بگیرم و تا حدودی تامین هزینه کنم و پس از آن پروژه «پرنده آبی» را شروع کردم.
از این هواپیما بیشتر بگویید؟
پرنده آبی هواپیمایی 2 نفره تمام کامپوزیت است که روند گرفتن گواهینامه‌های بین المللی و طراحی ساخت آن حدود 6 سال به طول کشید.
برای اولین بار در کشور حدود 80 دانشجوی خلبانی با این هواپیما فارغ‌التحصیل شدند ، در حالیکه پیش از این با هواپیماهای آمریکایی این کار انجام می‌شد.پرنده آبی برای اولین بار گواهینامه‌های PPL و CPL که گواهینامه‌های تخصصی و حرفه‌ای خلبانی هستند را به جای هواپیماهای خارجی گرفت که یک انقلاب و حرکت بسیار مهم در این صنعت محسوب می‌شود.
کار را با چه تعدادی نیروی انسانی شروع کردید و الان چند نفر با شما همکاری می‌کنند؟
کار را در سال 67 با 3 نیروی انسانی شروع کردیم ، این تعداد در سال 68 به 15 نفر افزایش یافت، سال69 تعداد به 50 نفر و سال‌های 70 و 71 به حدود 80 نفر رسید و در سال‌های 76 تا 78 نزدیک به 150 دکتر،‌ مهندس، دانشجو و... با ما همکاری می‌کردند. سال‌ 79 در شهرک صنعتی شمس‌آباد مستقر شدیم و بیشترین نیرویی که جذب کردیم در سال‌های 82 تا 83 بودکه حدود 150 نیروی انسانی در شرکت مشغول به کار بودند. متاسفانه به علت عدم حمایت‌های لازم مجبور شدیم تعدادی از نیروی‌های خود را تعدیل کنیم و در حال حاضر با 63 نفر مشغول به کار هستیم. در حالیکه انتظار و پیش‌بینی ما حدود 300 نیروی انسانی در این زمان بود که متاسفانه پیش‌بینی‌ها آنگونه که باید انجام نشد وحمایت‌های لازم از ما به عمل نیامد.
نحوه جذب نیروها به چه صورت است؟
رویکرد ما بیشتر جذب دانشجویان و فارغ التحصیلان جوان است. ما از این افراد به صورت ساعتی وکارآموزی استفاده می‌کنیم و پس از آنکه شناخت لازم را از آن‌ها بدست آوردیم نیروهایی که از نظر استعداد، توان ، علاقه و نوآوری مناسب تشخیص داده شد جذب و استخدام می‌کنیم.
در حال حاضر به نیرو نیاز دارید؟
چند پروژه و پیشنهاد در مورد صادرات تکنولوژی به خارج از کشور ارایه داده‌ایم که توسط وزارت امور خارجه و صنایع و معادن در دست بررسی است که اگر تایید شوند برای اجرای آن‌ها نیاز به جذب 50 نیروی انسانی خواهیم داشت.
به طور کلی فرصت‌های شغلی شرکت در چه تخصص‌هایی است؟
اصولاً هدف از تاسیس این شرکت رفع نیازهای کشور در صنعت هوایی در مقاطع مختلف بود. در این راستا در هر مقطع بر اساس نیاز اقدام به ساخت هواپیما، قطعات هلی‌کوپتر، قطعات مترو و... نمودیم. در این مسیر توانستیم تعداد زیادی از مهندسین و تکنسین‌های جوان را جذب کنیم. اصولاً ماهیت کار ما به این صورت است که افراد با سنین بالا را جذب نمی‌کنیم بلکه هدف استفاده از نیروهای جوان و تربیت آنان است. ما با هنرستان‌های دیپلم و فوق‌دیپلم هوانوردی تعامل زیادی داریم و بخشی از تکنسین‌های مورد نیاز را از این راه تامین می‌کنیم. بخش دیگری از نیروها ، مهندسین مکانیک ، سازه و هوا و فضا هستند که بیشتر از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های معتبر استفاده می‌کنیم. کلاً تیم عملیاتی زمینی و پروازی ما یکی از زبده‌ترین تیم‌هاست که غیر از خلبانان بقیه افراد جوان هستند.
استقبال از هواپیماهای شرکت هوافضای درنا در مراکز آموزشی چگونه بوده است؟
اصولاً در بخش هواپیماهای سبک و فوق‌ سبک دو نوع هواپیما وجود دارد. هواپیماهای استاندارد که تمام اجزاء آن استاندارد هستند و هواپیماهایی که بخشی از اجزاء آنها استانداردند. هواپیماهایی که موفق شوند استاندارد بگیرند باید ضمانت‌‌های مختلف امنیتی بدهند و چون مراکز آموزشی به دنبال هواپیماهایی هستند که استانداردهای لازم را داشته باشند به همین دلیل استقبال از هواپیماهای ساخت شرکت ما مناسب است، در 2 سال اخیری که اقدام به فروش این هواپیماها به مراکز آموزش کرده‌ایم تا الان بالای 6 هزار ساعت پرواز با این هواپیماها انجام شده است و حدود 80 نفر نیز با آن‌ها فارغ‌التحصیل شده‌اند.
ما در ازای هواپیماهایی که می‌فروشیم خدمات پس از فروش و در تضمین کیفیت آنها تعهد داریم. اگر سانحه‌ای اتفاق بیافتد سریعاً علت آن را از ما می‌پرسند و اگر ما نتوانیم ثابت کنیم که علت سانحه از مصرف‌کننده و خلبان بوده است عواقب خطرناکی در انتظار ماست. هر سانحه مورد ارزیابی و پیگیری دقیق قرار می‌گیرد و مراکز مربوطه به خصوص سازمان هواپیمایی کشوری موضوع را به صورت دقیق بررسی می‌کنند.
از چه زمانی و به چه صورتی در شهرک صنعتی شمس‌آباد مستقر شده‌اید؟
سال 1378 وارد این شهرک شدیم. شرکت ما در مناسبت‌های مختلف مورد حمایت مسوولان مختلف و بویژه شخص مقام معظم رهبری قرار گرفته است. در این سال نیز پروژه‌ای انجام دادیم که در قبال آن حدود 200 میلیون تومان وام بدون بهره و زمین این شهرک را به صورت قسطی به ما دادند و ما اقدام به ساخت کارگاه و سوله کردیم. تقریباً کار ساخت 9 ماه به طول انجامید. بخشی از هزینه‌های این کار از صرفه‌جویی‌های پروژه‌های قبلی و کمک‌های ایرانیان مقیم خارج تامین شد.
آیا از تسهیلات دیگری در این زمینه استفاده کرده‌اید؟
بله. یکصد میلیون تومان از سازمان گسترش نوسازی صنایع ایران گرفتیم و همچنین از تسهیلات 20، 30و 70 میلیونی با بهره‌های بالا از مراکز مختلف استفاده کردیم. در حقیقت من از انواع وام‌ها استفاده کرده‌ام.
پیش از اینکه در شهرک صنعتی شمس‌آباد مستقر شوید در مرکز رشد و یا پارک علم و فناوری خاصی استقرار داشته‌اید؟
خیر. اگرچه ممکن است نمونه‌های موفقی در این مراکز وجود داشته باشد اما من اعتقاد دارم ساختار این مراکز نیز درست تنظیم نشده و الگوبرداری از خارج است که بومی نشده است.
این مراکز در کشورهای پیشرفته نقش بسیار تاثیرگذاری در توسعه و اشتغال دارند اما در کشور ما فرهنگ این امر و ساختار و قوانین به صورت بومی تنظیم نشده است.
وضعیت بخش خصوصی را در صنعت هوایی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه در کشور ما بر خلاف کشورهای دیگر زیرساخت‌ها و بسترهای توسعه بخش خصوصی در صنایع هوا و فضا وجود ندارد. دولت در این بخش ما را رقیب خود می‌داند. هر چقدر موفقیت ما در کار بیشتر می‌شود به دلیل اینکه همان کار با کیفیت کمتر، هزینه بیشتر و زمان طولانی‌تر در سیستم دولتی انجام می‌شود و عملکردشان زیر سوال می‌رود ، به همین دلیل سعی می‌کنند فضای فعالیت را برای ما سخت کنند. متاسفانه قوانین و مقررات حمایتی برای صنایع پیشرفته از جمله هوا و فضا وجود ندارد ، در حالیکه در کشورهای پیشرفته زیرساخت‌ها برای توسعه این صنایع بسیار مهیاست.
توسعه صنایع هوا و فضا را تا چه حد موجب پیشرفت کشور می‌دانید؟
پیشرفت کشورهای توسعه یافته از صنایع جزء شروع نشده است. همواره صنایع الکترونیکی، دفاعی، موشکی و هوافضا به عنوان صنایع محوری در توسعه در نظر گرفته شده‌اند. توسعه این صنایع توسعه صنایع زیر دستی مانند خودروسازی را به همراه دارد . اصولاً راس هرم، صنایع نوین هستند که با فرهنگ‌سازی و ایجاد سرمایه و تکنولوژی باعث توسعه صنایع دیگر می‌شوند. در کشور ما برنامه‌ریزی‌ها در این راستا انجام نشده است، صنایع ما برای تجارت، مشاغل یک یا دو نفره، دلالی و... مناسب است اما برای صنایع نوین از جمله هوا و فضا مناسب نیست و ساختار دولتی در این سیستم حاکم است.
کشور ما در این صنایع چه جایگاهی در سطح بین‌الملل دارد؟
بر اساس تحقیقی که ما انجام داده‌ایم کشور ما از نظر تعداد هواپیماهای 2 تا 6 نفره جایگاه بسیار پایینی دارد و می‌توان گفت جزء کشورهای جهان چهارم و پنجم هستیم. در حالیکه محور توسعه صنایع در کشورهای پیشرفته این قبیل صنایع است. از نظر ارزش افزوده نیز توسعه این صنایع 40 هزار برابر صنعت نفت است. یعنی اگر هر کیلو نفت 50 سنت ارزش افزوده دارد، این میزان در صنایع هوا و فضا 3 تا 4 هزار دلار است و این است که باعث اقتدار ملی می‌شود.
پیشنهاد شما برای توسعه این صنعت چیست؟
به نظر من الان که بحث اجرایی کردن اصل 44 مطرح است باید به بخش خصوصی بیش از پیش فضا برای فعالیت در این بخش داده شود. باید در این بخش چشم‌انداز تعریف کنیم. به عنوان مثال اگر تا 10 سال آینده نیاز به 2 هزار خلبان داریم باید از الان نسبت به تربیت آن‌ها اقدام کنیم و برای 10 هزار خلبان برنامه‌ریزی کنیم. برای 2 هزار نفر خلبان بین 200 تا 400 هواپیما نیاز داریم که به همین نسبت صنایع و مشاغل مرتبط به وجود می‌آید.
این ضروریات را به مسوولان منتقل کرده‌اید؟
بارها و به طرق مختلف این مباحث را اعلام کرده‌ایم ولی چون ساختار دولتی بر آن‌ها حاکم است شرایط و ضروریات را درک نمی‌کنند چون به شکل مستقیم سودی به آن‌ها نمی‌رسد. حتی ما پیشنهاد داده‌ایم برای توسعه بخش خصوصی ، این بخش یک دفتر در کنار و یا در دل وزارتخانه تشکیل دهد تا این مهم را پیگیری کند. جایگاه رییس این دفتر هم در حد مشاور وزیر باید باشد. این دفتر چون دستی بر آتش دارد بهتر می‌تواند ضروریات این امر را تشخیص دهد و در راستای نهادینه کردن آن گام بردارد.
آقای مهندس گره کار در کجاست؟
به نظر من گره کار در مدیران اجرایی و میانی دستگاه‌های اجرایی است. با ابلاغ سیاست‌های اصل 44 جای هیچ توجیهی باقی نمی‌ماند و مدیران ارشد نیز این موضوع را درک کرده‌اند و دستور اجرای آن را نیز داده‌اند ، مدیران پایینی نیز تاثیری در اجرای آن ندارند و این مدیران میانی و اجرایی سیستم هستند که می‌توانند اجرا و یا عدم اجرای آن را باعث شوند و آن‌ها هم چون سودی از این امر نمی‌برند و کار متعلق به آن‌ها نیست کمتر علاقه‌ای به آن دارند. یکی دیگر از موانع توسعه بخش خصوصی تغییرات متوالی در سطح مدیران ارشد است. من حدود 19 سال است که مدیرعامل این شرکت هستم در حالیکه اگر دولتی بود تاکنون 5 بار تغییر کرده بود.
به نظر شما مهمترین علت موفقیت کشورهای پیشرفته در این زمینه چیست؟
به نظر من آنها با درک ضرورت توسعه بخش خصوصی، حمایت‌های لازم را از بخش به عمل ‌آورده‌اند. دراین کشورها وام‌های درازمدت با دوره تنفس 2 تا 3 ساله و بهره بسیار پایین به شاغلین این بخش اعطا می‌شود. در این کشورها از افرادی که از بیمه بیکاری استفاده می‌کنند در این بخش بهره می‌برند. دولت در این کشورها برخی هزینه‌ها را یا کامل پرداخت می‌کند و یا به صورت نیم بها تقبل می‌کند. بانک در این کشورها در سود و زیان مشارکت و سرمایه‌گذاری می‌کند. آن‌ها دارای قوانین واردات و صادرات مناسب هستند و تعرفه‌ها را متناسب تنظیم می‌کنند.
توسعه این صنعت چه تاثیری بر میزان اشتغالزایی در کشور دارد؟
در کشورهای پیشرفته وقتی یک هواپیما ساخته می‌شود 2 تا 3 هزار شرکت‌ مختلف در زمینه‌های گوناگون از جمله خدماتی، طراحی، ساخت، تست، قطعه‌سازی و... به این هواپیما سرویس می‌دهند و این صنعت به نوعی در جامعه ریشه می‌کند.
بر اساس بررسی‌ها و تحقیقاتی که ما انجام داده‌ایم در بخش هواپیماهای 2 تا 19 نفره ما نیازمند حدود 3 هزار هواپیما هستیم. این 3 هزار هواپیما یعنی حداقل 6 کارخانه هواپیماسازی، یعنی تا 100 برابر مراکز سرویس، تعمیر و نگهداری، یعنی 100 شرکت خدمات پس از فروش، یعنی شرکت‌های بازرگانی و خدماتی و... که به ازای هر کدام از این‌ها تعداد زیادی شغل ایجاد می‌شود. البته اشتغالزایی یکی از نتایج این مهم است، نتیجه نهایی آن توسعه کشور و عدم وابستگی به خارج است. اگر بتوانیم در این امر به نتایج لازم برسیم دیگر تحریم‌های بین‌المللی در بحث هوا و فضا تاثیر ندارد.
ارزیابی شما از اشتغال فارغ‌التحصیلان در این بخش چیست؟
اگر این صنایع را در سطح استان‌ها گسترش دهیم قابلیت جذب تمام فارغ‌التحصیلان این بخش را خواهیم داشت و حتی باید از خارج کشور نیز نیرو وارد کنیم. ولی در حال حاضر چون برنامه‌ریزی نشده بخش زیادی از فارغ‌التحصیلان این بخش در صنایع دیگر مشغول می‌شوند و یا به خارج از کشور می‌روند، نیروهایی که اکثراً از نخبگان و المپیادی‌ها هستند و هزینه‌های بسیاری صرف شده تا به اینجا رسیده‌اند.
قوانین وزارت کار را در امر توسعه بخش خصوصی در صنایع پیشرفته چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به نظر قوانین وزارت کار برای صنایع پیشرفته اصلاً کارساز نیست. جامعه هدف این قوانین بیشتر صنایع خرد و یا مشاغل یک و دو نفره است و برای صنایع پیشرفته تنظیم نشده است. قراردادها در کشورهای پیشرفته به گونه‌ای تنظیم می‌شود که کارجو می‌داند اگر درست کار نکند و بهره‌وری لازم را نداشته باشد در بازارکار جایی ندارد.
مواد اولیه را از کجا تولید می‌کنید؟
تمامی مواد اولیه به جز یک یا 2 مورد که با استانداردهای لازم در کشور تولید می‌شود، بقیه مواد را از اروپا و آمریکا وارد می‌کنیم. به طور کلی 65 درصد قیمت یک هواپیما هزینه تهیه مواد و تجهیزات می‌شود.
ساخت یک پرنده آبی چند روز طول می‌کشد؟
زمان ساخت یک هواپیما بستگی به کارکنان دارد. در حال حاضر یک هواپیما حدود 2 تا 3 ماه به طول می‌کشد تا ساخته شود در صورتی که اگر می‌توانستیم نیروهای خود را به تعداد مورد نظر برسانیم این زمان به حدود 20 روز تا یک ماه کاهش می‌یافت.
تمام مراحل ساخت در اینجا انجام می‌شود؟
تمامی مراحل طراحی، ساخت، تست و ... در این مرکز انجام می‌شود. در یک کارگاه، مواد اولیه قالب بندی و اجزاء هواپیما ساخته و در کارگاه دیگر مونتاژ و بعد تست می‌شود.
با گذشت 19 سال از فعالیت در این صنعت چه حسی دارید؟
احساسات به اعتقادات انسان‌ها بستگی دارد. لحظه‌ای که پس از 2 تا 3 ماه کار و تلاش شاهد بلند شدن هواپیمای طراحی و ساخته شده خود بر روی باند هستید لذتی دارد که با هیچ چیز قابل مقایسه نیست. وقتی کار درست نتیجه می‌دهد تمام خستگی انسان از بین می‌رود و لذتی درونی تمام وجود انسان را فرا می‌گیرد که قابل توصیف نیست.
یک خاطره شیرین و یک خاطره تلخ از کار خود تعریف کنید؟
خاطره‌ که زیاد است ولی چیزی که الان به ذهنم می‌رسد خاطره‌ای است که نیمی ازآن تلخ و نیم دیگر شیرین است. در اردیبهشت سال گذشته یک دانشجوی خلبانی از یک موسسه خلبانی با هواپیمای ما از زنجان به سمت قزوین در حال پرواز بود که تصمیم می‌گیرد از زیر کابل‌های برق فشار قوی عبور کند ، هنگام انجام این کار قسمت عمودی دم عقب هواپیما به سیم گیر می‌کند و کنده می‌شود و هواپیما سقوط می‌کند و متاسفانه خلبان جان خود را از دست می‌دهد. برای بررسی موضوع رفتیم و اگر آن قسمت کنده شده دم هواپیما بر روی سیم برق باقی نمانده بود ما مقصر شناخته می‌شدیم و الان در اینجا نبودیم.کارشناسان با مشاهده آن بخش از هواپیما بر روی کابل فشار قوی به خطای خلبان پی بردند.
آیا به فرزندان خود توصیه می‌کنید کار شما را ادامه دهند؟
خواسته یا ناخواسته ادامه می‌دهند. یکی از آن‌ها که در بخش تعمیر و نگهداری درس خوانده در همین شرکت با ما کار می‌کند.
در پایان اگر صحبتی دارید بفرمایید؟
از شما تشکر می‌کنم که ضرورت اطلاع‌رسانی از صنعت هوا و فضا را به عنوان یک صنعت کلیدی و اشتغالزا مدنظر قرار دادید ، امیدوارم که مسوولان نیز به ضرورت توسعه این صنعت بیش از پیش پی ببرند.



http://www.bazarekar.ir/files/archiv-bazarekar/361bazar/Np361-13.pdf