آشنایی باشرکت فرودگاههای کشور

فرودگاه به عنوان یکی از شریان‏های اصلی حمل و نقل، نقش مهمی در ارتقای این صنعت زیربنایی دارد. آیا هدف سرمایه‏های هنگفت در ساخت این زیربنای اصلی با هدف صرفاً اقتصادی بودن آنها انجام می‏شود؟
ظرفیت‌سنجی فرودگاه‏های کشور، توسعه ناوگان هوایی، عملکرد شرکت، همچنین فرودگاه امام خمینی(ره)، و توضیح درباره فعالیت فرودگاه‌ها موضوعاتی بود که مهندس کتابچی، رئیس هیأت مدیره ومدیرعامل طی گفت‏وگویی به شرح آن پرداخت.

لطفاً به طور خلاصه شرکت مادر تخصصی فرودگاه‌های کشور را معرفی کنید.

شرکت فرودگاه‏های کشور یک شرکت دولتی و زیر مجموعه وزارت راه و ترابری است. این شرکت مالک و بهره‏بردار 54 فرودگاه شامل 8 فرودگاه بین‏المللی، 20 فرودگاه دارای مرز هوایی و 26 فرودگاه داخلی است که از این میان فرودگاه داراب؛ نیمه‌تمام و فرودگاه کلاله در مرحله بهسازی است.
خدمات هوانوردی و عملیات فرودگاه‏های کیش و خلیج‏فارس (عسلویه) توسط شرکت فرودگاه‏های کشور ارائه میشود و بنا بر تقاضای فرودگاه‏هایی که در اختیار سایر ارگان‏ها هستند خدمات هوانوردی وعملیاتی به آنها ارائه می‏شود. مدیریت این مجموعه با در اختیار داشتن چهار معاونت عملیاتی، خدمات فرودگاهی، اداری و پشتیبانی و معاونت برنامه‌ریزی، پژوهشی و امور بین الملل،دو فعالیت عمده را در صنعت هوانوردی ارائه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهد ؛ یکی خدمات فرودگاهی و دیگری خدمات هوانوردی یا ناوبری.
این دو مکمل یکدیگر بوده و انجام یک پرواز سالم مورد نیاز شرکت‌های ‏ هواپیمایی را فراهم می‏کند.
چه تعداد فرودگاه قبل از انقلاب ساخته شده و چه تعداد بعد از انقلاب ؟همچنین درباره چگونگی استفاده از آنها نیز توضیح بفرمایید.
از 54 فرودگاهی که در حال حاضر تحت مالکیت شرکت هستند، فرود‏گاه‏‎های آبادان، ابوموسی، ارومیه، اصفهان، اهواز، ایرانشهر، بندرعباس، بندر لنگه، بوشهر، بیرجند، تبریز، خرم‏آباد، رامسر، رشت، زابل، زاهدان، زرقان، ساری، سبزوار، سنندج، شیراز، طبس، کرمان، کرمانشاه، کلاله، مشهد؛ پارس‏آباد مغان، مهرآباد، نوشهر، همدان و یزد قبل از انقلاب ساخته شده‏اند. اکثر این فرودگاه‏ها برای پروازهای شرکت پست، آموزشی و متفرقه بوده و پس از انقلاب اسلامی توسعه یافته و برای پروازهای مسافری بهره‏برداری شده است.
فرودگاه‏هایی که بعد از انقلاب عملیات ساخت آن انجام شده است نیز شامل امام خمینی(ره)، اراک، اردبیل، ایلام، بجنورد، بم، جهرم، جیرفت، خوی، داراب، رفسنجان، زنجان، سراوان، سهند، سیرجان، سمنان، شاهرود، فسا ، گرگان، لار، لامرد و یاسوج است. فرودگاه طبس و سبزوار قبل از انقلاب ساخته شده‏اند و پس از انقلاب با انجام فعالیت‏های لازم عملیاتی شده و قابل استفاده عملیاتی هستند.
* عملکرد پروازی فرودگاه‏های کشور طی سال‏های 84 و 85 چگونه بوده است ؟ پیش‌بینی شما از عملکرد پروازی فرودگاه‌های کشور در سال جاری چیست؟

* مهم‎ترین شاخص‏های مطرح شده در این بحث در بخش‏های جابه‌جایی مسافر در فرودگاه‏های کشور در کل و در پروازهای داخلی و خارجی، جابه‌جایی بار، تعداد کل نشست و برخاست هواپیما و کل پروازهای عبوری قابل بحث است.
مقایسه عملکرد جابه‌جایی مسافر در فرودگاه‏های کشور در سال 84 و 85 نمایانگر رشد 7/16 درصد است. در سال 85 ، 30 میلیون و 100 هزار نفر مسافر جابه‏جا شده است، در حالی‌که در سال 84 ، 25 میلیون و 800 هزار نفر عنوان شده است. پیش‌بینی نرخ رشد سال 86 ، 11 درصد است و با توجه به نرخ رشد متوسط ملی برنامه‏ چهارم که 5/6 درصد است ، تا کنون پیشرفت‏های خوبی داشته‏ایم و امیدواریم که در سال 86 ، 33 میلیون و چهارصد هزار نفر مسافر در فرودگاه‏های کشور جابه‏جا شوند.
پیش‏بینی جابه‌‌جایی بار توسط فرودگاه‏های کشور، 268 میلیون و 330 هزارتن است که نسبت به سال قبل رشد 6 درصدی دارد. عملکرد سال 84 در این خصوص، 211 میلیون و 300 هزارتن و در سال 85 ، 238 میلیون و 800 هزار تن است.
پیش‏بینی کل نشست و برخاست هواپیماها و فعالیت پروازی در کشور نیز در سال 86 با 8 درصد پیشرفت، 400 هزار و 998 فروند است که در سال 85 ، (370 هزار و 222 فروند) 7/8 درصد و در سال 84 (340 هزار و 522 فروند) 4/6 درصد بوده است. کل پروازهای عبوری سال 84 ، 129 هزار و 965 فروند؛ سال 85 ، 145 هزار و 865 فروند بوده است و پیش‎‏بینی سال 86 نیز 157 هزار و 680 فروند است.
این پروازها به ترتیب با 7/12، 12 و 8 درصد رشد نسبت به سال‏ ما قبل خود همراه بوده‏اند، درحالیکه نرخ رشد متوسط طی برنامه چهارم توسعه 5 درصد است.

* با توجه به انجام پروازهای عبوری بر فراز کشور شرکت فرودگاه‏ها ملزم به اجرای چه قوانین بین‏المللی است؟

با توجه به اینکه در صنعت هوانوردی ارائه سرویس‎‏ها باید مطابق با استانداردهای بین‏المللی باشد، ما هم مانند سایر کشورهای اطراف و کشورهای حوزه خلیج‏فارس به طور یکنواخت با آنها، هواپیماها را سرویس می‏دهیم. نباید در اجرای این سرویس‌ها تفاوت و کمی و کاستی وجود داشته باشد.
با توجه به اینکه در کشورهای همسایه بخصوص امارت متحده عربی تقاضا در بخش بین‏المللی زیاد است، ایران با توجه به قرار گرفتن در مسیر ارتباطی جنوب شرق آسیا و اروپا که به لحاظ سوق‏الجیشی حائز اهمیت است، حدود 6 درصد مسافرانش را مسافران بین‏المللی تشکیل می‏دهند (در سال‏های 84 و 85 و پیش‏بینی 86 به ترتیب؛ 28/5 درصد، 9/5 درصد و 49/6 درصد رشد داشته است) البته از نرخ رشد متوسط طی برنامه چهارم که 7 درصد است، عقب هستیم.
این موضوع به کمبود ناوگان مربوط است. افزایش ناوگان می‏تواند جوابگوی تقاضاها باشد، بخصوص در حال حاضر که با توجه به سهمیه‏بندی سوخت تمایل به استفاده از حمل و نقل هوایی با رشد قابل ملاحظه‏ای مواجه بوده است، باید تلاش شرکت‏های هواپیمایی برای افزایش ناوگان بیشتر شود تا بتواند پاسخ مناسبی برای این افزایش تقاضا باشد و سهم کشور ایران از این تقاضا روز به روز با روند افزایشی و چشمگیری مواجه باشد.
البته لازم به ذکر است که به وجود تحریم‏هایی که از قبل بوده و هست و شرکت‏های هواپیمایی را با عدم وجود قطعات و جایگزینی آنها مواجه می‏سازد در کمبود ناوگان نقش بسزایی دارد.

* درباره عملکرد توسعه، بهسازی و تجهیز فرودگاه‏ها توضیحاتی بفرمایید.

در سال 85 در بیش از 35 فرودگاه، تعداد 42 مورد تجهیزات جدید ناوبری، فرودگاهی و ارتباطی به منظور توسعه و تجهیز فرودگاه‌ها در راستای افزایش ایمنی آنها نصب و راه‏اندازی و بهره‏برداری شده است.
همچنین در 26 فرودگاه، پروژه‏های مختلف شامل (توسعه عوامل پروازی، توسعه و بهسازی ترمینال‏های احداث ساختمان‏های جنبی سپاه ـ ایمنی زمینی و سایر ساختمان‏ها ـ پست برق و ساختمان‏های متعدد تجهیزات ناوبری، تکنیکال بلاک و...) انجام و به مرحله بهره‏برداری رسیده است.
مجموع ارزش ریالی اجرای پروژه‏های ذکر شده بالغ بر 1500 میلیارد ریال بوده است که اهم این پروژه‏ها به این قرار است:
ـ نصب و بهره‏برداری از 4 رادار تقرب پرواز در فرودگاه‌های مشهد، اصفهان، امام خمینی (ره) و کیش، نصب 3 دستگاه DME/ lls، 3 دستگاه DME/ DVOR ، 2 دستگاه DME/ VOR، 3 دستگاه DME در 12 فرودگاه دیگر.
ـ نصب و راه‏اندازی 3 دستگاه ضبط مکالمات خلبان و برج مراقبت پرواز و 13 دستگاه سوئیچینگ و 5 دستگاه گیت وی در 20 فرودگاه کشور.
ـ بهره‏برداری از ترمینال‏های جدید فرودگاه‏های یزد، کرمانشاه، سیرجان و باند دوم فرودگاه اردبیل و تکنیکال بلاک فرودگاه‏های شیراز و کرمانشاه.
ـ بهسازی و توسعه ترمینال فرودگاه‏های تبریز، مشهد، آبادان، اهواز و کرمان و توسعه بهسازی عوامل پروازی و باند فرودگاه رشت، گرگان، سنندج و همچنین عملیلتی شدن فرودگاه سراوان برای برقراری پروازهای برنامه ای.
ـ احداث ساختمان‏های متعدد برای سپاه، پلیس، ایمنی زمینی در فرودگاه‏های مختلف خرم‎آباد، بوشهر، بندرعباس، کرمانشاه، سراوان و... .
ـ موضوع سازماندهی راه‏های هوایی در جهت ارتقای سطوح ایمنی تردد پروازها در فضای کشور، بهسازی و نوسازی سیستم ارتباطی مراقبت پرواز با خلبانان به منظور ارائه خدمات بهینه به پروازها، ایجاد 13 ماه راه هوایی جدید جهت تردد هواپیماها که اقدام مؤثری در ایمنی وامنیت فضای کشور است.
با توجه به سیاست تمام پروازهای نیمه تمام در دولت و نیز استراتژی شرکت فرودگاه‏ها در این راستا، 50 پروژه در بخش توسعه و بهسازی فرودگاه و نصب تجهیزات جدید هوانوردی در فرودگاه‏های کشور در سال 86 مورد بهره‏برداری قرار گرفته اند که مهمترین آنها عبارتند از:
اتمام و بهره‏برداری از پروژه رادار تقرب پرواز فرودگاه بندرعباس؛
ـ بهره‏برداری از سیستم‏های روشنایی باند فرودگاه‏های لار، رامسر، بیرجند، شهرکرد و بیرجند؛
ـ اتمام و بهره‏برداری از پروژه بهسازی توسعه ترمینال فرودگاه‏های تبریز، مشهد و زاهدان؛
ـ اتمام و بهره‏برداری از پروژه تکنیکال بلاک فرودگاه‏های بیرجند، رشت و کرمان؛
ـ نصب و بهره‏برداری از 2 دستگاه DME/ ILS در فرودگاه‌های بین‏المللی امام خمینی (ره) و کرمان و یک دستگاه DME/ DVOR در فرودگاه ساری و 4 دستگاه DME / VOR در فرودگاه‏های زابل، طبس، خوی و ایستگاه رود شور؛
ـ آغاز عملیات اجرایی احداث ترمینال زیارتی فرودگاه بین‏المللی امام خمینی(ره)؛
ـ ادامه عملیات اجرایی تکمیل فاز نخست فرودگاه امام خمینی(ره)؛
ـ نصب و بهره‏برداری از سیستم‏های رادیویی و ارتباطی در بیش از 16 فرودگاه کشور از جمله فرودگاه‏های اهواز، خلیج‏فارس، بوشهر، شیراز، تبریز، بندرلنگه، رشت، ارومیه، سراوان، زاهدان، بندرعباس، دربند، سبزوار، پارس آباد، جیرفت...؛
ـ انتقال کلیه پروازهای خارجی به فرودگاه امام خمینی (ره)؛
ـ نصب و بهره‏برداری از دستگاه کمک ناوبری DME در فرودگاه سمنان؛
ـ بهسازی باند پروازی فرودگاه‏های اصفهان و رامسر، توسعه و بهسازی سطوح پروازی فرودگاه‏های تبریز و ارومیه؛
ـ آغاز عملیات اجرایی احداث فاز 3 ترمینال ورودی داخلی فرودگاه شیراز؛
ـ مطالعات اجرایی سطوح پروازی فرودگاه بین‏المللی مهرآباد؛
پیش‏بینی می‏شود مجموع ارزش ریالی پروژه‏های مهم ذکر شده و سایر پروژه‏ها که قرار است در سال جاری درکلیه فرودگاه‏ها هزینه شود و بالغ بر 1700 میلیارد ریال باشد.

در زمینه میزان استفاده از کلیه فرودگاه‏ها در کلیه پروازها و ساخت فرودگاه‏های جدید نیز توضیحاتی بفرمایید.

شرکت فرودگاه‏های کشور مسئولیت ساخت فرودگاه‏های جدید را به عهده ندارد. ساخت و ساز بر عهده معاونت مشخصی در وزارت راه و ترابری است که بر طبق برنامه و براساس تقاضا اجرا و به منظور بهره‏برداری به شرکت تحویل داده خواهد شد.
خوشبختانه ما در کشور با کمبود فرودگاه مواجه نیستیم و شعاع عملیاتی 250 کیلومتری فرودگاه‌ها یکدیگر را پوشش می‏دهند و در برخی از مواقع همپوشانی می‏کنند.
وجود تعداد زیادی فرودگاه‏ در کشور به دلیل عدم نیازسنجی صحیح در توسعه زیر ساخت‏ها صورت گرفته است. بیشترین دلیل این امر را نیز می‏توان به فشار مقامات محلی اشاره کرد. از تعداد زیادی از فرودگاه‏های کشور استفاده چندانی نمی‏شود، می‏توان گفت توجیه اقتصادی چندانی ندارد، اما این امر دلیلی برای تعطیلی آنها نیست چون علاوه بر صرف هزینه‏های فراوان برای ساخت آنها در شرایط خاص کاربردهای مهم و وسیعی دارند.
به عنوان نمونه فرودگاه بم در شرایط عادی توجیه اقتصادی چندانی ندارد، اما در زلزله بیشترین کمک و امدادرسانی از طریق این مکان صورت گرفت.

با توجه به قرار گرفتن ایران در منطقه خاورمیانه و اهمیت آن، نقش فرودگاه امام خمینی(ره) به عنوان یک طرح عظیم ملی چیست؟

فرودگاه امام (ره) قابلیت تبدیل شدن به هاب منطقه را دارد. این فرودگاه که پس از کش و قوس‏‏های فراوان در اردیبهشت سال 84 به بهره‏برداری رسید، هم اکنون 60 درصد پروازهای خارجی کشور را پوشش می‏دهد.
در بازنگری طرح جامع این فرودگاه قابلیت انتقال سالانه 100میلیون نفر در دهه‏های آینده برای آن پیش‏بینی شده است. در حال حاضر 400 میلیارد تومان برای اتمام فاز یک فرودگاه‏ امام پیشنهاد شده است که در صورت اتمام، ظرفیت جابه‌جایی مسافر را به 5/6 میلیون نفر افزایش می‏دهد.
برای توسعه فرودگاه‏ دبی و آشیانه فرودگاهی 4/5 میلیارد دلار هزینه شده است. در حالی که هزینه اتمام فرودگاه امام (ره) تا زمان بهره‏برداری 300 میلیارد تومان برآورد شده که خوشبختانه نشان‌دهنده پایین بودن هزینه تمام شده نسبت به کشورهای همسایه است.

این فرودگاه در سال 85 یک میلیون و 500 هزار نفر مسافر جابه‌جا کرده است. اعتبار سال 86 آن بالغ بر 80 میلیارد ریال بوده و نیاز به سرمایه‏گذاری قوی‌تری دارد.

به نظر می‏رسد یکی از مشکلات اصلی فرودگاه‏های کشور غیر اقتصادی بودن آنها است، به گونه‏ای که بخش خصوصی تمایل خاصی برای سرمایه‏گذاری و یا در اختیار گرفتن مالکیت آنها از خود نشان نمی‏دهد،نظر شما در این باره چیست؟

همان طور که ذکر شد با وجود آنکه هزینه‏های فراوانی در ساخت فرودگاه‏ها با توجه به فشار مقامات محلی انجام شده است، اما با توجیه صرفاً غیر اقتصادی بودن در همه اوقات نمی‏توان آنها را تعطیل کرد و بی استفاده گذاشت؛ نمی‏توان گفت به این دلیل نیز بخش خصوصی تمایل خاصی‏ با سرمایه‏گذاری ندارد، با توجه به دستور مقام معظم رهبری در اجرای اصل 46 قانون اساسی مبنی بر استفاده از بخش خصوصی در فرودگاه این امر در حال بررسی است.
یکی از فرودگاه‏ها به عنوان پایلوت انتخاب شده است که قابلیت واگذاری به بخش خصوصی را دارد. این امر از طریق بخش خصوصی و معاونت‏های مربوط در حال بررسی است. البته مسائل حفاظتی و امنیتی در دست شرکت باقی خواهد ماند و همان طور که ذکر شد و خدمات هوانوردی به لحاظ تخصصی و حساس بودن تحت‏ حاکمیت شرکت باقی می‏ماند.
خدمات فرودگاهی قابل واگذاری است. انتظار می‏رود با این روش فرودگاه‏ها پویا شده و سطح خدمات در آنها ارتقاء یابد. قطعاً این کار در اقتصادی‏تر شدن فعالیت فرودگاه‏ها نیز نقش بسزایی خواهد داشت.
البته این کار از سال‏های قبل به صورت جزیی‏تر در شرکت شروع شده است. ما برخی فعالیت‏های فرودگاهی را به بخش خصوصی واگذار کرده‏ایم. به عنوان مثال در فرودگاه مهرآباد، عده کمی از کارکنان بخش اداری از پرسنل شرکت هستند، نگهداری بخش الکترونیک و مکانیک اطلاعات پرواز با بخش خصوصی است.
در فرودگاه‏ها امام نیز اکثر بخش‏ها به صورت خصوصی اداره می‏شوند؛ پل‏های هوایی، برق فرودگاه، روشنایی باند، تجهیزات ناوبری و تجهیزات ترمینالی و ... از این نمونه‏اند.
وسخن آخر اینکه:
تا زمانی که توسعه ناوگان حمل و نقل هوایی تا حدی توسعه نیابد که در تمام فرودگاه‏ها قابل استفاده باشد، ساخت فرودگاه جدید منطقی نیست. در دولت فعلی توجه خاصی به بخش فرودگاهی از لحاظ کیفی و اعتباری شده تا حدی که اجازه داده شده است علاوه بر استفاده از منابع موجود، 50 میلیارد تومان اوراق مشارکت فروخته شد تا در ارتقاء این صنعت زیربنایی صرف شود و اندک اندک به جایگاه واقعی خود برسد.

منبع:انجمن هوافضا