استراتژی جنگ دقیق و ویژگی‌های آن(1)

 اتخاذ مواضع اصولی از سوی کشورمان موجب بروز تعارضاتی با برخی قدرت های منطقه ای و جهانی شده است. این تعارضات گاهی آنچنان پیش می رود که احتمال وقوع حمله در کلام و گفتار مقامات عالی رتبه دیپلماتیک نیز هویدا می شود. اگرچه جمهوری اسلامی بارها عنوان کرده که با هرنوع تعرض به تمامیت ارضی کشور به شکلی کوبنده و با توام قوا مقابله خواهد کرد ولی نباید این گونه تهدیدات را دست کم شمرد. مواجهه با تهدیدات احتمالی دشمن نیازمند هوشمندی و ارتقای دانش و آگاهی نسبت به سناریوهای احتمالی حمله و ابزار احتمالی تهاجم است.

شکل جنگ های امروزی به ویژه در دهه اخیر تفاوت چشمگیری با گذشته پیدا کرده است. نگاهی به جنگهای اخیر نشان می دهد که کشور باید آمادگی مواجهه با یک جنگ دقیق، شدید، گسترده و قابل اجرا در تمام شرایط آب و هوایی را داشته باشد.

برای روشن‌تر شدن نحوه وقوع و هدایت حمله احتمالی و نیز ابزار حمله مورد استفاده، در سلسله مقالاتی، مروری اجمالی خواهیم داشت بر استراتژی حمله دقیق و مشخصات آن. این مقاله به عنوان اولین مقاله از این مجموعه مروری کوتاه و مختصر خواهد داشت به نحوه شکل گیری و توسعه جنگ های دقیق. البته مباحث اینچنینی بسیار گسترده و پردامنه اند که پرداختن به تمام وجوه آنها از حوصله این مطلب خارج است و مطمئنا نیروهای دفاعی کشور با بهره گیری از کارشناسان خبره در این زمینه اطلاعات جامع و کاملی در این حوزه داشته و نسبت به کیفیت تهدیدات احتمالی وقوف کامل دارند. به هرحال مطلب حاضر مقدمه ای برای ورود به این حوزه است.  

استراتژی جنگ دقیق

در جنگ خلیج فارس حدود 7 درصد مواد منفجره به کار گرفته شده علیه عراق را انواع بمب‌ها و موشک‌های هدایت دقیق تشکیل می‌داد. آمار این جنگ نشان می‌دهد درصد موفقیت هواپیماهایی که از انواع PGM برای حمله به اهداف خود استفاده می‌کردند حدود 10 برابر هواپیماهایی بود که از بمب‌های غیر هدایت شونده علیه اهداف خود بهره می‌جستند.

در این جنگ در طول 6 هفته، نیروهای متحد حدود دو برابر بمب‌های لیزری را که در طول 9 ماه علیه ویتنام استفاده شده بود بر سر عراق ریختند. پس از جنگ خلیج فارس نیز در نبردهای  بعدی استفاده از انواع PGM رشد فزاینده و چشمگیری به خود گرفت.

در شش درگیری نظامی از هفت درگیری نظامی اخیری که ایالات متحده در آن نقش داشته، انواع PGM دست کم 60 درصد مواد منفجره روانه شده به سوی اهداف را شامل می‌شده است.  در جنگ یوگسلاوی سهم تسلیحات هدایت شونده مورد استفاده از کل تسلیحات حدود 30 درصد بود که رشد بیش از 4 برابری را نسبت به جنگ خلیج فارس نشان می‌دهد. در این جنگ نیمی از ساختمان‌های دولتی، پلیس، پدافند هوایی و تاسیسات شبکه برق که در طول جنگ مورد هدف قرار گرفت با استفاده از موشک‌های کروز تاماهاوک مورد تهاجم واقع شد.

در این نبرد همچنین از تاماهاوک برای هدف قرار دادن اهداف متحرک استفاده شد( 26 موشک تاماهاوک علیه 18 هدف متحرک) و از کل 218 موشک تاماهاوک پرتاب شده 181 فروند به اهداف از پیش تعیین شده اصابت نمود.

JDAM برای اولین بار در این عملیات مورد استفاده قرار گرفت و نشان داد قادر است ضعف های بمب های لیزری را در شرایط بد آب و هوایی پوشش دهد. دیگر مزیت  JDAM در مقابل بمب‌های لیزری امکان رهاسازی آن از ارتفاعات بالاتر بود (20000 پایی). بین 60 تا 70 درصد بمب ها و مواد منفجره‌ای که در افغانستان استفاده شد، قابلیت استفاده در شرایط بد آب و هوایی و نیز عوامل محدودیت‌زایی نظیر دود، شن و گرد و غبار را داشت که نسبت به جنگ یوگسلاوی افزایش 5 برابری را نشان می‌دهد.

در یکی از حملات جنگ افغانستان، 100 JDAM در 20 دقیقه بر سر اهداف ریخته شد (هر دقیقه 5 بمب). در جنگ عراق در سال 2003 تمام موارد منفجره‌ای که در بغداد ریخته شد از نوع هدایت شونده بود.

متوسط انحراف 6500 JDAM که بر علیه اهداف عراقی به کار گرفته شد، حدود 10 تا 12 فوت بود. در این جنگ 750 موشک تاماهاوک پرتاب شد که به معنی پرتاب روزانه 35 موشک به طور متوسط در طول جنگ بوده است.  این موشک‌ها از خلیج فارس، دریای سرخ و شرق دریای مدیترانه به سوی اهداف عراقی شلیک می‌شدند.

شدت حمله در عملیات OIF(عراق 2003) تقریبا دو برابر شدت حمله در جنگ خلیج فارس بود (دو برابر مواد منفجره در یک بازه زمانی مشابه).

سه روز در این عملیات طوفان شدید شن به وقوع پیوست که استفاده از بمب‌های لیزری را ناممکن ساخت ولی نبرد با بمب‌های دیگر ادامه داشت.

 به نظر می‌رسد حرکت به سمت توسعه و به کارگیری مواد منفجره هدایت شونده و قابل استفاده در همه شرایط آب و هوایی با شتاب بیشتری در دهه آینده نیز از سوی ایالات متحده دنبال خواهد شد. نیروهای نظامی ایالات متحده هم اکنون در حال توسعه انواع جدیدی از این نوع تسلیحات هستند که برخی از آنها عبارتند از:

-          انواع جدیدی از JDAM  با برد بیشتر (40 کیلومتر) و با مقاومت افزون‌تر در برابر Jamming

-          بمب‌های کوچک دقیق 250 پوندی (SDB) که بمب افکن‌ها، هواپیماهای جنگنده و نیز هواپیماهای بدون سرنشین را قادر می‌سازد در یک سورتی پرواز اهداف بیشتری را مورد تهاجم قرار دهند.

-          موشک کروزهواپرتاب JASSM با  بهبود برد تا 350 کیلومتر و دقت بیشتر تا حدود 3 متر با یک سر جنگی 1000 پوندی

-          موشک کروز TacTom یا تاماهاوک تاکتیکال که قادر خواهد بود حدود 3 ساعت بر فراز منطقه هدف به گشت زنی بپردازد و بدین ترتیب موقعیت اهداف متحرک را در این مدت شناسایی کرده و به سوی آن حرکت کند.

PGM ها علاوه بر دقت، روز به روز قدرت تخریب و نیز هوشمندی بیشتری نیز پیدا می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به SFW اشاره کرد که 10 بمب کوچک را در بر می‌گیرد و با شکافته شدن پوسته آنها را رها می‌کند. هر کدام از این بمب ها چهار بمب ضدزره را با خود حمل می‌کند (skeet) که مجهز به سنسورهای لیزری و فروسرخ هستند.

هنگامی که این بمب از هواپیما رها می‌شود پوسته آن شکافته شده و 10 بمب داخل آن با استفاده از چتر درفضا پراکنده می‌شوند. در نزدیکی زمین چهار بمب کوچک متصل شده به آنها به صورت شعاعی پرتاب شده و نیروهای زرهی را هدف قرار می‌دهد. هرکدام از Skeet ها قادر است هدف خود را به طور مستقل شناسایی کرده و در مجاورت آن منفجر شود.

یک SFW می تواند فضایی به مساحت 30 هکتار را با استفاده از 40 Skeet که با خود حمل می‌کند پوشش دهد. یک بمب افکن با حمل 30  SFW قادر است در واقع 1200 بمب کوچک هوشمند  ضد زره را در فضای وسیعی رها کرده ومیدان نبرد را تحت کنترل درآورد. خود SFW ها می‌توانند توسط یک WCMD حمل شوند و بدین ترتیب عملکرد بهتری در شرایط جوی بد همراه با بادهای شدید از خود نشان دهند.

در طول جنگ اشغال عراق (2003) حدود 90 SFW علیه ستون‌های زرهی عراقی مورد استفاده قرار گرفت.

 نحوه عملکرد و اجزای یک SFW

همانگونه که ملاحظه می شود ابزار جنگ دقیق در طول دو دهه گذشته رشد زیادی کرده و همچنان در حال پیشرفت و برطرف کردن نقص ها و کاستی های موجود است. اگر در جنگ خلیج فارس در سال 1991، وقوع طوفان شن و یا دود ناشی از سوختن چاههای نفت مانع از موفقیت بمب های لیزری در نشانه روی و هدف گیری می شد، این نقص با بمبهای ارزان قیمت و بسیار دقیق JDAM تا حدود زیادی برطرف گردید.

در حال حاضر یکی از مهمترین چالش های پیش رو در طراحی ابزار جنگی، هدف قرار دادن اهداف متحرک است که به طور گسترده ای، تحقیقات در این زمینه ادامه دارد و نتایج قابل توجهی نیز در این زمینه حاصل شده است.

در قسمت بعدی این مقاله ویژگی های سلاح های هدایت شونده دقیق (PGM) و نقاط ضعف انواع عملیاتی آن ، به اختصار مرور خواهد شد. 

منبع:آویا

سید احسان صدر-کارشناس ارشد مهندسی هوافضا